Естің индивидуалды ерекшеліктері Біз көбіне адамдардың есінің жалпы заңдылықтарына тоқталамыз. Бірақта, индивидуалды айырмашылыққа байланысты адамдардың есі бір-бірінен ажыратылады. Естің индивидуалды ерекшеліктерінің 2 түрін ажыратуымызға болады.
Модалдық –көру, есту, қозғалумен байланысты.
Өзінің ұйымдасуының деңгейі бойынша.
Есті зерттеудің әдістері
Есті зерттеуде 3 міндетті бөліп шығаруға болады.
Есте сақтаудың көлемі мен тұрақтылығы
Дәріс 9. Тақырып. «Тұлғаның эмоционалдық және ерік қасиеттерін зерттеу»Негiзгi түсiнiк және жағдайы.Теориялық шолу. Психолог есті зерттеумен айналыса отырып, мына құбылыстарға көңіл бөлуі тиіс.
Бір нәрсені меңгеру немесе есте сақтау.
Меңгергенді есте сақтау.
Есте сақтағанды қайта жаңғырту.
Қайта жаңғыртқанды немесе қабылдағанды тану.
Есті эксперименттік зерттеудің негізгі міндеті оның стадияларның ерекшеліктерін анықтау, оны әртүрлі себептейтін факторлардың тәуелділігі.
Еске байланысты жүргізілген жекелеген тәжірибелер.
Экспериментатор еске байланысты әрбір тәжірибеде әртүрлі 3 ауысплақты байқауы тиіс: 1) меңгеру немесе жаттау іс-әрекеті; 2) меңгерген мен жаңғыртудың арасынлдағы интервал; 3) қайта жаңғыртудың іс-әрекеті.
Есті эксперименттік зерттеудің арнай жекелеген әдістері арасындағы айырмашылық осы 3 ауыспалықтың әр түрлі модификациясына плып келеді. Есті эксперименттік зерттеудің арнайы әдісі болып табылатындар:
Ұстап қалу әдісі.
Зерттелушіге таңдалған тәжірибе материалы – сөз, сан, буын қатарлары жарияланады, содан соң арнаулы уақыт өткен соң жекелеген қатардың мүшелерінен орналастырады, олардың қатарында орналасуына тәуелсіз, зерттелуші қайта жаңғыртудың күйіне енеді. Тәжірибе үшін байқалғаны қайталау саны оның толық меңгеруі үшін жеткіліксіз болуы мүмкін.
2)Жатап алу әдісі.
Зерттелушіге жаттау үшін материал немесе прозадан үзінді беріледі және қайталау санын орнатады. Сөйтіп оған қатесіз қайта жаңғыртуды ұсынады.
Ес көлемі әдісі.
Зерттелуші сан, әріп, буын қатарын өсуіне байланысты, содан соң ұзын сөйлемдерді немесе сөйлемдегі сөз максималдылығын орнатады.
Сәтті жауап әдісі.
Зерттелушілер берілген тапсрманы жұптық ассоциация арқылы жаттауға нұсқау беріледі.
атқарады. Адамның есi мағыналы, саналы сипатқа ие.
Мнемикалық процестердi зерттеудегi бiрiншi эксперименттiк әдiстер Герман Эббингаузбен ұсынылған. Эббингауз париждiк букинисттен Густав Фехнердiң кiтабын табады. Бұл кiтапты оқу оны жоғарғы психикалық процестердi, әсiресе естi зерттеу мүмкiндiгiне себеп болады. Түйсiктi зерттеу кезiнде Фехнермен бекiтiлген әдiстерге ұқсас ол сандық әдiстердi пайдаланады. 1885 жылы Эббингауз еңбегiн жариялайды, онда ол жаттап алу әдiсi мен сақтау әдiсiн сипаттайды. 1902 жылы атиципация сияқты әдiсiн ашады. Кейiн бұл классикалық әдiстерге жаңа әдiстер қосылады, яғни олар: Болтонның қайта жаңғыртылған элементтер әдiсi (1892), Калкинстiң жұп ассоциациялар әдiсi (1894), Мюнстерберг пен Бигхемнiң реконструкция әдiсi (1894), Вольфпен 1886 жылдан берi қолданылған тану әдiсi және 1894 жылы Бине мен Анринiң модификациялаған әдiсi.
Эббингауздың жаттау әдiсi. Бұл әдiстен жаттаудың жылдамдығын сипаттайтын екi көрсеткiштi көрсетуге болады: проба мен уақыт саны. Олар материалды толығымен жаттау үшiн қажет.
Вудвортстың жаттауындағы теңеу әдiсi. Бұл әдiс барлық сыналушылар үшiн жаттау уақытында алынатын дұрыс қайта жаңғыртуда санын теңеуден тұрады. Эксперимент барысында ол дұрыс айтқан элементтердi алып, дұрыс емесiн қайтадан жаңғыртып отырады.
Эббингауздың антиципация әдiсi. Сыналушыға бiр немесе бiрнеше рет материалдың элементтерi ұсынылады, олар: а-б-с-д т.б. қатарларға топтастырылған. Одан кейiн ол бекiтiлген қатарды сақтап қайтадан жаңғыртуы тиiс. Егер қате кетсе, экспериментатор оны түзетедi. Бұл процедура берiлген қатарды қатесiз айтуына дейiн жалғасады. Бұл әдiстемеден 4 көрсеткiштi көрсетуге болады: 1) жаттаудың жалпы уақыты; 2) сынау саны; 3) жауап саны, әрбiр сынаудағы дұрысы; 4) қателер саны (әрбiр сынаудағы). Бұл әдiс естiң ассоциативтi механизмдерiн зерттеуде үлкен қызығушылық туғызады.
Калкинстiң жұп ассоциациялар әдiсi. Калкинспен ұсынылған әдiстемеге сәйкес материалдың элементi жұп бойынша берiледi, француз-ағылшын сөздiгiндегiдей. Жаттау кезiнде әр жұптың бiрiншi элементi – стимул, екiншiсi – жауап болып табылады. Жұптың бiрiншi мүшесiн айтқанда, жауап ретiнде екiншi мүшесiн айтуы тиiс. Ол антиципация әдiсiне ұқсас.
Мюнстерберг пен Бигхемнiң реконструкция әдiсi. Жаттау элементтерi белгiлi бiр қатармен берiледi, жаттаудың аяғында сыналушыға сол элементтер басқаша ретпен берiледi. Сыналушының мақсаты оларды ең бiрiншi қатар бойынша орналастыру болып табылады.
