Синонимдердің мағыналық реңкі

ішіндегі қолданысына қарай синонимдік қатар құрай алатын түрлерін
мәнмәтіндік синонимге жатқызамыз.
Ғылыми әдебиеттерде синонимдердің мәтін ішінде атқаруы мүмкін
стилистикалық қызметтері төмендегідей санамалап көрсетіледі:
1) салғастыру қызметі;
2) қарсылықты қатынасты білдіру қызметі;
3) юмор туғызу;
4) эмоционалдық қызметі [10, 98 б.].
Көркем шығарма тілінде жазушылар синонимдерді көбінесе бір сөзді
қайталамас үшін қолданады: Мысалы арық, күйсіз, көкбақа деген сөздер
синонимдес сөздер. Олардың ішіндегі доминант – арық сөзі. Көркем
шығармадан мысал келтірсек:
Қаздары арық, тауықтары көкбақа екен [24, 19 б.].
Күйсіз сиырдан туған бұзау арық келеді [24, 19 б.]. 
Ақбiлектiң жүрегі зырқ ете mүcmi. Зырқ етпей қайтсiн, тықыр
шықты. Жүрегiнiң дүрсiлi болғай eдi деп, қолын кeyдeciнe басып eдi. Тас,
тас емес-ау, тeмip емес - ажал шықыр еткендей, құйқа тамыры шымыр
eттi. [39, 69 б.]. 
Бұл мысалдарда автор қорықты, шошып кетті деудің орнына бұл
сөздерге мағыналас тұрақты тіркестерді (жүрегі зырқ ете mүcmi , құйқа
тамыры шымыр emmi ) қолдану арқылы айтпақ ойын оқырманға әсерлі етіп,
дамытып жеткізеді.
Синонимдер контексте мағыналық контраст деп аталатын кереғарлық
мән тудырып, оның оқырманға тигізетін әсерін-экспрессиясын күшейту
арқылы стильдік жүк арқалайды.
Туған жер есіне түскенде, іші бауыры елжіреп өртенгендей күйеді [39,
79 б.]. 
Іші бауыры елжіреу, өртену- өкіну, сағыныш деген сөздермен
мағыналас.
Көркем шығарма тілінде қаламгер айтпақ ойын айқын, әсерлі етіп
жеткізу үшін және поэтикалық образды дәл беру үшін синонимдік
қатарларды таңдап, талғап пайдаланады. Синонимдер - шығарма тілінің сөз
оралымын арттыратын құралдар. Синонимдк қатарлардың біреуін өз орнына
таңдап жұмсау, жазушыдан шеберлікті, сөздің нәзік мағыналық ерекшелігін
сезіне білуді талап етеді. 

жүктеу/скачать 0.68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: