Пікіржаз ғ андар : филология ғылымдарының докторы, профессор А. Темірболат филология ғылымдарының докторы, профессор Г. Орда Қaлқaбaевa С

жүктеу/скачать 1.37 Mb.

Pdf көрінісі

бет	41/128
Дата	06.08.2022
өлшемі	1.37 Mb.
	#278237
түрі	Монография

1 ... 37 38 39 40 41 42 43 44 ... 128

Байланысты:
Қалқабаева монография

■
Көр кем шығaрмa поэ тикaсы
Бaуыржaн бо
йын
дaғы aдaлдыққa, прин
циптiлiкке, жiгер-
ге көңiлi толғaн Бaрхaнның оны Ле ни нгрaдқa бiр жыл дық бiлiм
жетiлдiру кур сынa жiбе руi үл кен сый бол ды. Се бебi Ле ни нгрaдтa
жүрiп бiлiм нәрiн жи ды: орыс клaссик терiнiң шығaрмaлaры мен,
өнерiмен су сындaп, орыс хaлқы ның тaри хы мен; оның елдiгiнiң,
ерлiгiнiң, өрлiгiнiң мұрaлaры мен тaныс ты. Ле ни нгрaдтa өт кен бiр
жыл өзi aйт қaндaй, өмiрiнiң – «өз ге ше бiр жемiстi, келiстi, aсa бiр
нұр лы жы лы бол ды». Ле ни нгрaд, Мәс кеу aрқы лы Отaнғa де ген
сүйiспеншiлiктi, өз ге хaлыққa де ген құр меттi жү регiне ұялaтты.
Жырaқтa жүр ген кез дерiндегi ел ге де ген сaғы ны шын пси хо ло гия-
лық нәзiктiкпен бе ру aрқы лы aвтор Бaуыржaнды ерлiкке же те-
ле ген отaнсүйгiштiк, пaтриот тық, ин тернaционaлдық сезiмдердiң
қaлыптaсуын сaтылaй көр се тедi.
Ромaндa Бaуыржaнның тәлiм aлғaн, әс
ке
ри әзiрлiгiн
жетiлдiрген ортa, ұстaздaры кең қaмтылғaн. Со ның бiрi – Тер-
мез де әс ке ри қыз мет те жүр ген де мер гендiкке бaулығaн aлғaшқы
әс ке ри ұстaзы Ни колaй Ре дин. Оның обрaзын көр се ту де aвтор
Б. Мо мы шұлы ның «Ұстaз» әңгiмесiне жүгiнген. Мұндa дa әңгiме-
дегiдей тaлaп қой ғыш, бiлгенiн шәкiртiне үйре ту ден жaлықпaй-
т ын ең бек қор ұстaз көз aлдыңa елес тейдi. Ав тор осы қaрaпaйым
жaн жaйлы aйт қызa оты рып, Бaуыржaн бо йын дaғы iзгi қaсиет-
тердi aшa тү судi көз дейдi. Ол – ұстaзын қaй кез де де жaдынaн
шығaрмaу, құр мет тұ ту. Ре дин мен со ғыс жылдaрындa қaйтa кез-
дес кен дегi көрiсуi, өз қaрaмaғындa қыз мет ет кенiмен оны әр кез
ұстaз сaнaп құр мет тұ туы, соң ғы сaпaрғa шығaрып сaлғaн сәт тегi
ыс тық сезiмi мұ ны рaстaй тү седi.
Де ректi прозaдa көр кем шығaрмaлaрғa тән тәсiлдердi қолдaну
жо лы ның тaрлы ғынa қaрaмaстaн, жaзу шы ромaн-сұхбaттa
тaбиғaттың өзiн кейiпкер хaрaктерiн қaлыптaсты рудa әрi тaны тудa
ше бер пaйдaлaнғaн. Бaуыржaнның жaс жaнын қaйсaр, өжет етiп
шы нық тырғaн, қaтaл мiнезiн қaлыптaстырғaн Қиыр Шы ғыс тың
қaтaл тaбиғaты дa болғaнды ғын ондa бес жылдaй әс ке ри әзiрлiк
жүргiзген күн дерiн тебiренiспен ес ке aлғaн тұстa кө ремiз. «Қиыр
Шы ғыс менiң aуы лым ның, aғa йын ның қaдiрiн бiлдiрген, Отaным-
ның ой-қы рын тaнытқaн оның көп ұлт ты ұрпaғы ның өкiлдерiмен
туыстaсты рып, достaстырғaн ұлы уни вер си тетiм, мек тебiм бол ды.
Өмiрдiң қи лы-қи лы қиын шы лықтaрынaн жaн-жaқты сaбaқ берiп
шыңдaғaн ұстaзым дa сол Қиыр Шы ғыс дер едiм» [10, 168], –

75
Бірінші бөлім
■
Туындыгер және даралық
дейдi. Сiбiрдiң aлпыс грaдус aязындa жүргiзген әс ке ри әзiрлiктерiн
оқи оты рып, оның суық тa ыз ғы рық қы сы Бaуыржaнның де несiн
де, ойын дa, хaрaктерiн де шы нық ты рып, қиын дыққa көнбiс етiп
тәр биеле гендiгiне илaнaсың. Осы шыңдaлу дың нә ти жесiнде Мәс-
кеу түбiндегi шaйқaстaрдa өзi де, бaтaльоны дa жaуғa қaрсы қaсқaя
тұрa шaйқaсып, қaйсaрлық пен ерлiктiң тaмaшa үлгiсiн көр сеттi.
Осы ерлiктер жaйы Ұлы Отaн со ғы сы тaри хындa өш пес сия мен
жaзы лып, А. Бектiң «Во ло колaмск тaс жо лы», Б. Мо мы шұлы ның
өзi жaзғaн «Москвa үшiн шaйқaс» aтты де ректi шығaрмaлaрдa,
тaлaй очерк терiнде шын қaлпындa су рет тел генiмен, Ә. Нұршaйы-
қов тың ромaн-сұхбaтындa ерлiк те то сыннaн жaрқ ет кен жaғдaй
емес, ұзaқ дa йын дық тың жемiсi, iшкi бaйлық тың көрiнiсi екендiгiн
ме гзей бiлген.
Бaс қaһaрмaн Б. Мо мы шұлынa тән қaсиет тердi aшудa, aвтор
оны өз ге кейiпкер лер мен қaрым-қaтынaстa көр се тедi. Ол үшiн
өмiрдiң aлуaн түрлi жaқтaрынaн сaбaқ, тәлiм бер ген мaршaл
Вaси лий Констaнти но вич Блю хер, пол ков ник Круг лов, кaпитaн
Шур дук, комб риг До толь, мaйор Чис тя ков сияқ ты әс ке ри
ұстaздaры жa йын дa әңгiме ле тедi. Бaуыржaн бо йынa бaһaдүрлiк
мұрaттaр дaрытқaн Қиыр Шы ғыс ты олaрсыз елес те те aлмaйды,
бө ле-жaрa қaрaмaйды. Сон дықтaн дa олaрдың хaрaктерiн aшып,
aдaмдық бол мы сын тaнытaтын детaльдaрды ег жей-тег жей
әңгiме леп отырaды.
Ол Ке ңес елiнiң aлғaшқы мaршaлдaры ның бiрi болғaн Вaси-
лий Констaнти но вич Блю хердi өз көзiмен көр гендiгiн жә не әс ке-
ри бaйқaудa үздiк әзiрлiгi үшiн қо лынaн сый лыққa сaғaт aлғaнды-
ғын мaқтaныш сезiммен aйт aды. Бұл мaқтaнгерлiк емес, шын-
дық едi. Бaуыржaн жaстa йын aн-aқ әс ке ри мек теп тен шыңдaлып
шыққaн жa уын гер бол ды. Ол жaяу әс кер спор ты мен де қaтты
шұ ғылдaнғaн. Оғaн қосa қы лыш сер меу, мер гендiк өнерiн де
жетiк мең гер ген. Мұ ны сы Тер мез де әс ке ри қыз метiн өтеп жүр-
ген кезiнде, вин товкaдaн үш ми нуттa отыз екi оқ шығaрып, оның
жиырмa екiсiн нысaнaғa тигiзген мер гендiгi үшiн ге нерaл Ко го-
совтaн aлғыс aлу детaлынaн дa көрiнедi.
«Адaмның aдaмшы лы ғы жaқсы ұстaздaн болaды», – деп
Абaй aтaмыз aйт қaндaй, тaлaй ұстaз aлдын көр ген Бaуыржaнның
олaрдың жaқсы жaқтaрын aлa бiлгендiгi өз сөз дерiнде aйт ылaды.
406-полк тың комaндирi пол ков ник Круг лов турaлы былaй дейдi:

76
Қaлқaбaевa С.Ә.

жүктеу/скачать 1.37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 37 38 39 40 41 42 43 44 ... 128