2. Маслоудағы адамның қажеттіліктері
Американдық психолог-гуманист А. Маслоу 1954 жылы «Мотивация және тұлға» жұмысында иерархиялық тәртіпке негізделген мұқтаждықтар теориясы анықталды. Иерархиялық теория бірнеше рет сынға ұшырады, бірақ басқаруға және психологтар арасында танымал болып келеді. Маслоу үшін адамның негізгі қажеттіліктері:
физиологиялық (ең төменгі деңгей) - өмір сүру, көбею, қолайлы жағдайлармен байланысты;
қауіпсіздікке деген қажеттілік - өмірге қауіп төндірмеу, стресстік жағдайлар, адамды ұстап тұру;
махаббат пен тиістілікке деген мұқтаждық - қоғамның, жақын адамдардың қабылдау;
құрмет пен құрметтеу қажеттілігі - қоғамның мақұлдауы мен танылуы, кәсібилік пен құзыреттілік;
танымдық - зерттеуге, білім алуға және дағдыға ие болуға ұмтылу;
эстетикалық - үйлесім мен сұлулыққа ұмтылу;
өзiн-өзi жүзеге асыру қажеттiлiгi адамның жоғары рухани адам ретiнде дамуының ең жоғары деңгейi болып табылады, ол өз мақсаттарын толық көлемде жүзеге асырады.
3. Адамның физиологиялық қажеттіліктері
Гомеостаза параметрлері (ішкі орта) индикаторлардың тұрақтылығын қажет етеді. Денедегі биохимиялық процестер адамның қажеттіліктерін бір түрдегі немесе басқа тағам, табиғи жағдай, климатта анықтайды. Физиологиялық қажеттіліктер - нақты көріністегі биологиялық қажеттіліктердің бір түрі, мысалы, азық-түлік тұтынуындағы ақуыздар, майлар мен көміртектердің оптималды қатынасы жалпыға бірдей қабылданған стандарттарға сәйкес келеді және барлық адамдарға жарамды. Ақуыздардың болмауы бұлшықет дистрофиясына әкелуі мүмкін.
Адам денсаулығының физиологиялық параметрлері негізінде адамның қажеттіліктерін жіктеу:
8 сағаттан кем емес ұйқы;
таза ауа (радиация және ауыр металдар жоқ);
тамақ, калориялық құрам және олардың оңтайлы құрамын барлық қажетті қоректік заттармен қамтамасыз етеді;
су (1,5 - 2 литр).
4. Қауіпсіздікке қажеттілік
Қажеттіліктердің иерархиялық жүйесі – бұл адамның қажеттіліктерін ұйымдастыру жүйесі, оның негізінде басты қажеттіліктер, ал шыңында әлеуметтік қажеттіліктер жатыр. Әрбір нақты бір уақытта адам өзі үшін аса маңызды немесе күшті болып табылатын қажеттілігін қанағаттандыруға тырысатын болады. Келесі деңгейдің қажеттілігі адам мінез-құлқындағы ең қуатты анықтаушы фактор болмай тұрып төмен деңгейлі қажеттілігі қанағаттандырылуы тиіс.
Физиологиялық қажеттіліктер – бұл тағамға, суға, ауаға, панаға деген қажеттілік, яғни адам аман қалу үшін, ағзаның тіршілік ахуалын қамтамасыз ету үшін қанағаттандыратын қажеттілік.
Қауіпсіздік қажеттілігі адамдардың жақсы баспаналы болуға, ауырудан, аурулар мен басқа да азап шегуден қорғаулы болуына ұмтылысымен байланысты.
Қауіпсіздік мәселесі - әлемдегі барлық елді ойландыратын күрделі мәселе, сонымен бірге ол халқаралық саясатпен тығыз байланысты. Осы себепті ерте кезеңнен бастап ел басылар, саясаткерлер мен ұлы даналар көрші ел шабуылынан қалай қорғану керек жөнінде ойланған. Халық тайпалары, этникалық топтар , полистар, империялар мен мемлекеттер бүкіл адамзат тарихы бойы бір-бірімен жауласқан және әлі де жауласып келеді. Осылайша, егер мемлекет өмір сүрсе, ондағы қауіпсіздік тұрақты немесе абсалютті болуы мүмкін емес.
Қауіпсіздік сыртқы және ішкі қатерден қорғайтын тірі организмнің қажетті шарасы. Ал адам қауіпсіздігінің өз ерекшеліктері бар, адамның басқа тірі организмдерден айырмашылығы, ол табиғи ортадан, өз өмір сүру ортасын жасай алады. Сондықтан болуы ықтимал қатерлер табиғи қатерлердің қатарына жатпауы да мүмкін.
Достарыңызбен бөлісу: |