Улардың әсер етуі жағдайы және олардың сот-медициналық маңызы. Улардың әсер етуі 2 топқа бөлінеді Жалпы және тікелей Жалпы әсер етуі қанға удың сіңірілуі нәтижесінде пайда болады. Мұндағы жағдайда салыстырмалы таңдау жиі болады. Сол дене мүшесінің ерекше зақымдануы болады. Мысалы, марганецпен уланған нерв жүйесі ,бензолмен уланған — қан айналым мүшелерін айтуға болады.
Тікелей әсер етуде удың тиген жерінде ұлпаның зақымдануы, ісу, тері және шырышты қабаттың іріңдеуі – әсіресе, қышқыл және сілтілік ерітінділермен және бумен жұмыс жасау барысында туындайды. Тікелей эсер ету түрі нерв талшықтарының рефлекторлық реакциялануы және ұлпа ыдырау барысындағы өнімдерді сорып алуға қатысты жалпы құбылыстармен сипатталады.
Ағзаға әсер ету қасиеттері бойынша:
1) Тұншықтыратын:
— қарапайым тұншықтырғыш, демалатын ауадан (азот, сутегі, гелий)оттегін қысу;
— химиялық әсерету, жасуша мен қан арасында газ алмасудың бұзылуы (СО, синилді қышқыл);
2) Тітіркендіргіш — өкпе немесе демалу жолдарының сілемейлі қабықшасының тітіркенуі.
3) Ұшпа анашалар: — қанға түскеннен кейін жүйке жүйесіне әсер етеді:
— соңы толық анықталмаған анаша заттары (эфирлер, майлы, азот тұнбасы);
— ішкі ағзаға кері әсер ететін заттар (галагенөндіретін майлы қатар);
— қан жүйесіне әсер ететін заттар (араматты көмірсутектер);
— жүйке жүйесіне әсер ететін заттар (алкаголь, майлы қатардағы күкіртті қосылыстар);
— қанға және қан айналымына әсер ететін органикалық азотты қосылыстар (анилин, нитробензол).
4) Әртүрлі әсер ететін металлорганикалық және бейорганикалық қосылыстар (сынап, қорғасын, фосфор)
Бейорганикалық қышқылдармен уланудың сараптамасы сірке қышқылдарымен уланудың ерекшеліктері. Бейорганикалық қышқылдармен (күкірт, азот, тұз, фосфор, ацетилсалицил және т.б.) улану. Күнделікті өмірде бұл заттар кейбір жуғыш заттар мен дәрі-дәрмектердің құрамында болады (мысалы, антискалия, аспирин, сірке суы және т.б.). Бейорганикалық қышқылдардың әрекеті локализацияға байланысты ерекшеленеді: теріге немесе шырышты қабыққа тигенде жергілікті және қышқыл асқазанға түскенде жалпы. Соңғысы ең қауіпті. Концентрацияланған қышқылдармен уланған кезде ауыз қуысында, емшек сүйегінің артында, іш қуысында қатты ауру пайда болады. Жиі қанмен араласқан құсу, диарея, бұлыңғыр көру, мол тер бар. Химиялық күйіктер бет пен теріде көрінеді (бет терісіне, ерін мен ауыз қуысының шырышты қабығына). Сілекей бөлінуі күшейген, ауыр жұтынудың қиындауы, дауыс қарлығып кетеді, кейде жоғалады, тыныс алу жиілейді (минутына 40-60 дейін), жүрек соғысы күшейеді. Болашақта тыныс алудың қысылуына байланысты терінің цианозы, комаға дейін есінің жоғалуы байқалады. Кейбір науқастарда асқазан-ішектен қан кету белгілері байқалады. Ауыр улану кезінде өлім алғашқы 1-3 сағат ішінде болады.
Азотқышқылмен улану белгілері 60 метрден астам тереңдікте байқалады: бас айналу, есте сақтау қабілеті бұзылған және үйлестіру. Азоттың булары бастапқыда мас күйінде әсер етеді, алкоголь сияқты аздап эйфория болады. Тереңірек улану күшейеді, галлюцинация және мінез-құлықтың адекватты дамиды. 100 метрден астам тереңдікте есірткі ұйқысы дамуы мүмкін.