«Екінші деңгейдегі» қалалар (облыс орталықтары, Семей және Түркістан қалалары)
Қазіргі уақытта Қазақстанда «екінші деңгейдегі» қалаларға 14 қала жатады, оның ішінде қала 12 облыстың әкімшілік орталықтары болып табылады (Көкшетау, Талдықорған, Атырау, Орал, Тараз, Қарағанды, Қостанай, Қызылорда, Павлодар, Петропавл, Өскемен, Ақтау), 2-еуі облыстық маңызы бар қала (Семей, Түркістан) болып табылады.
«Екінші деңгейдегі» қалалардағы халық саны 2013 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша 3594,4 мың адамды құрады, бұл республикада жалпы халық санының 21,3 %-ын немесе елдің қала халқы санының шамамен 40 %-ын құрайды. Қаралып отырған кезеңде барлық екінші деңгейдегі қалаларда халық санының өсуі байқалады, бұл халықтың табиғи өсуінің оң мәндерімен және қалыптасқан халық көші-қонының оң сальдосымен байланысты.
Осы қалалардың әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі көрсеткіштерін салыстырмалы талдау көптеген қалалар өз өңірлерінде өндірістік, қаржылық және еңбек ресурстарының тартылыс және шоғырлану орталықтары болып табылатынын көрсетті.
2-кесте. «Екінші деңгейдегі» қалалардың 2012 жылғы негізгі әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштері
Р/с
№
|
Қалалық әкімшіліктің атауы
|
Халық саны (жыл соңында)
|
Нақты жалақы
|
Өнеркәсіптік өнімнің көлемі
|
мың адам
|
үлес, %
|
мың тг
|
облыс бойынша орташа, мың тг.
|
млн. тг.
|
үлес, %
|
1.
|
Көкшетау
|
152,0
|
20,7
|
79,7
|
67,8
|
55 751,2
|
20,6
|
2.
|
Талдықорған
|
156,2
|
8,0
|
77,1
|
77,3
|
40 203,5
|
7,8
|
3.
|
Атырау
|
272,1
|
49,0
|
200,1
|
180,4
|
134 031,0
|
3,2
|
4.
|
Орал
|
265,9
|
43,4
|
73,5
|
87,5
|
89 321,7
|
5,5
|
5.
|
Тараз
|
343,3
|
32,1
|
76,3
|
72,3
|
131 018,4
|
63,3
|
6.
|
Қарағанды
|
479,2
|
35,2
|
96,3
|
92,4
|
259 481,2
|
19,4
|
7.
|
Қостанай
|
219,2
|
24,9
|
81,2
|
76,6
|
117 589,0
|
23,4
|
8.
|
Қызылорда
|
254,0
|
35,0
|
103,4
|
93,4
|
1 048 776,0
|
94,5
|
9.
|
Павлодар
|
345,8
|
46,2
|
88,0
|
85,8
|
627 740,0
|
52,2
|
10.
|
Петропавл
|
206,0
|
35,5
|
82,9
|
68,9
|
82 467,3
|
65,5
|
11.
|
Өскемен
|
321,2
|
23,0
|
96,2
|
84,9
|
620 125,9
|
64,2
|
12.
|
Семей
|
335,4
|
24,1
|
78,3
|
84,8
|
126 873,4
|
13,1
|
13.
|
Түркістан
|
244,1
|
9,1
|
68,8
|
75,5
|
7 153,1
|
1,4
|
Р/с №
|
Қалалық әкімшіліктің атауы
|
Бөлшек сауда
|
Негізгі капиталға инвестиция
|
Тұрғын үйлердің жалпы алаңын пайдалануға беру
|
млн. тг.
|
үлес, %
|
млн. тг.
|
үлес, %
|
шаршы метр
|
үлес, %
|
1.
|
Көкшетау
|
65 223,5
|
51,1
|
33 154,6
|
23,1
|
60 576,0
|
24,3
|
2.
|
Талдықорған
|
29 472,3
|
13,4
|
30 375,0
|
7,9
|
36 733,0
|
4,3
|
3.
|
Атырау
|
136 968,0
|
83,8
|
675 130,0
|
65,3
|
301230,0
|
58,8
|
4.
|
Орал
|
115 463,5
|
84,7
|
42 761,5
|
26,0
|
169 397,0
|
69,4
|
5.
|
Тараз
|
95 016,3
|
79,4
|
52 569,0
|
34,5
|
79 666,0
|
35,3
|
6.
|
Қарағанды
|
341 128,3
|
76,6
|
69 331,0
|
21,4
|
124 471,0
|
46,2
|
7.
|
Қостанай
|
97 999,1
|
61,3
|
42 774,0
|
26,1
|
119 137,0
|
58,2
|
8.
|
Қызылорда
|
94 845,3
|
79,5
|
195 144,0
|
76,2
|
174 052,0
|
59,3
|
9.
|
Павлодар
|
131 104,3
|
66,1
|
73 634,0
|
27,9
|
78 141,0
|
63,2
|
10.
|
Петропавл
|
72 447,2
|
59,4
|
32 378,7
|
33,0
|
54 261,0
|
53,9
|
11.
|
Өскемен
|
215 439,8
|
51,6
|
94 154,0
|
35,4
|
91 612,0
|
37,5
|
12.
|
Семей
|
99 893,7
|
23,9
|
39 524,0
|
14,8
|
75 679,0
|
31,0
|
13.
|
Түркістан
|
12 285,3
|
5,2
|
31 282,0
|
9,8
|
32 254,0
|
9,2
|
«Екінші деңгейдегі» қалалардағы өнеркәсіптік өндірістің көлемі 2012 жылы 3,33 трлн. теңгені құрады, бұл өнеркәсіптік өндірістің жалпы республикалық көлемінің шамамен 20 %-ын құрайды. 2008 – 2012 жылдары екінші деңгейдегі қалалардағы өнеркәсіптік өндірістің жалпы көлемі 30,5 %-ға ұлғайды.
Екінші деңгейдегі қалаларда өңдеуші өнеркәсіп салалары жақсы дамыған. Айталық, осы қалалардың өнеркәсіптік өндірістің құрылымын талдау көбінесе өңдеуші өнеркәсіптің үлесі өнеркәсіптік өндірістің жалпы көлемінде 70 %-дан артатындығын көрсетті. Атырау, Қарағанды және Ақтау қалаларында 2012 жылы өнеркәсіптік өндірістің жалпы көлемінде өңдеуші саланың үлестік салмағы 46 – 50 %-ды құрады.
Су құбыры, кәріз, жылу және электр желілерінің, автомобиль жолдарының тозу дәрежесінің жоғары болуы «екінші деңгейдегі» қалалардың инженерлік инфрақұрылымының негізгі проблемалары болып табылады.
3-кесте. Коммуналдық инфрақұрылымның тозу дәрежесі
Р/с
№
|
Қалалардың атауы
|
Су құбыры желісі, %
|
Кәріз желілері, %
|
Жылу желілері, %
|
Электр желілері, %
|
Автомобиль жолдары (қанағаттанарлықсыз жағдайда), %
|
1.
|
Көкшетау
|
45
|
15
|
53
|
62
|
31
|
2.
|
Талдықорған
|
60
|
72
|
65
|
60
|
50
|
3.
|
Атырау
|
31
|
38,5
|
74
|
30
|
28,1
|
4.
|
Орал
|
69
|
67
|
55
|
95
|
41
|
5.
|
Тараз
|
68
|
74
|
70,9
|
72
|
25
|
6.
|
Қарағанды
|
78
|
74
|
75
|
60
|
73
|
7.
|
Қостанай
|
63,3
|
73,2
|
51
|
73
|
42
|
8.
|
Қызылорда
|
54
|
60
|
62
|
70
|
68
|
9.
|
Павлодар
|
46,4
|
41,6
|
71,2
|
53
|
29
|
10.
|
Петропавл
|
81,3
|
63,6
|
71
|
68,5
|
48
|
11.
|
Өскемен
|
72
|
75
|
59
|
61
|
27
|
12.
|
Семей
|
77
|
75
|
77
|
66
|
47
|
13.
|
Түркістан
|
92
|
40
|
75
|
61
|
67,4
|
Достарыңызбен бөлісу: |