Мектеп атауы ғылыми жоба тақырыбы: «Жылқының әр түрлі тұқымдары» Ғылыми жетекшісі

жүктеу/скачать 1.35 Mb.

бет	4/7
Дата	19.01.2023
өлшемі	1.35 Mb.
	#417409

1 2 3 4 5 6 7

Байланысты:
жылқы

Ахалтеке тұқымы.
Жәуміт тұқымы

2.2 Жылқылардың әртүрлі тұқымдары
Жылқы — қазақтың кәделі, бағалы қазынасы. Қазақ үшін ең құнды, қасиетті мал — жылқы. Оның пірі — Қамбар ата. Қамбар атаға
Тағы бір тілек тілейін,
Шын бергенін білейін.
Өңкей ала шұбардан,
Жал — құйрығы шұбалған,
Айғырды бер байсалды,
Үйірі толған байталды
Өңкей мама биемен
Сауған сайын иіген,
Желіні сүтін тыймасын,
Көнекке саусақ сыймасын.
Ұзара берсін желісі,
Кеңи берсін өрісі
Қоғалы көлді жайлаған,
Қоғаның басын шайнаған.
Шыңғыртып асау құлынды,
Қыл арқанмен байлаған.
Жылқышы ата баласы
Жылқы бассын үйіңді
Бұл өлеңде жылқы жасына қарай талданған
Жылқы жасы 1. Құлын — жылқы төлі 2. Жабағы — 1 жылға дейінгі төл

Тай — 2 жастағы жылқы

Құнан — 3 жастағы жылқы.

Байтал — 4жастағы ұрғашысы

Дөнен — 4 жастағы еркегі

Бесті — 5 жасар еркек жылқы. Ат — кестірілген, мініс ат

Айғыр — аталық жылқы. Сәурік — жас айғыр.

Бие — аналық жылқы. а) мама бие — көп құлындаған жуас бие ә) қулық — алғаш құлындаған бие

Бұрын ел қорғаған батырлар жылқы ішіндегі таңдаулыларын ерекше дәріптеп, бағалаған. Айт, ас тойларда аттың бас бәйгесіне мол дүние тігілген. Тіпті, бас бәйгеге елу бие, ақ отау, бір бас тоғыз, тоғыз түйе, жабулы қара нарға қалы кілем иеленіп, аты озған зор олжаға ие болады. Халық жылқыны жоғары бағалап, жүрісін де жіктеген.
Ахалтеке тұқымы. Әр дәуірдің әр кезеңінде, кез келген ұлттың өз алдына сүйікті жылқы тұқымдары болған. Бірақ олардың бәрі бірдей уақыт сының көтере алмады. Көбісі жер бетінен мүлде жоғалып кетті. Алайда, Ахалтеке тұқымына өзгеше тағдыр бұйырыпты. Бұл жылқы тұқымы түркмен халқының қазынасына жатады. Тіпті, ең ежелгі жылқы тұқымдастараның санатында. Шамамен алатын болсақ, б.ғ.д. III-IY ғасырларда пайда болған.
Ахалтеке жылқылары шапшаңдық жағынан дес бермейді. 1935 жыдары түрікмен салт аттылары Ашхабат пен Мәскеу арасындағы 4 мың 300 км-ді еңсеріп өткен. Бар-жоғы 84 күнде желіп отырып, ең қиын өткел болып саналған Қарақұмды 3 күнде басып өткен.

Жәуміт тұқымы. Түркіменстанның оңтүстік бөлігінде пайда болған, ең ежелгі тұқым. Ахалтеке тұқымына қарағанда жәуміт тұқымы қайырымды. Бастары дәу, мойындары төмен, аяқ қолы мығым келеді. Жүрісі аса жайлы. Қиындықты талғамай-ақ, кез келген ауа райына төтеп береді. Олар Ашхабад-Мәскеу аралығындағы жарыста 800 шақырым жерді 7 күнде тәмәмдап отырған.

жүктеу/скачать 1.35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7