Лекция «тамақтану физиологиясы»

Асқорыту жүйесі және ауыз қуысындағы асқорыту процесі

жүктеу/скачать 37.62 Kb. бет 7/9 Дата 30.12.2022 өлшемі 37.62 Kb. #405001 түрі Лекция

Бұл бет үшін навигация:

• Б. асқазандағы ас қорыту процесі
• Ащы ішекте ас қорыту.

3. Асқорыту жүйесі және ауыз қуысындағы асқорыту процесі. Ас қорыту жолы келесі бөлімдерден тұрады: ауыз қуысы, жұтқыншақ,өңеш, асқазан, ащы ішек, тоқ ішек. Ас қорыту процесіне: ас қорыту бездері (сілекей бездері, бауыр және ұйқы бездері) және асқазан-ішек жолдары жатады. Ас қорыту жолдарының функциялары: тағамның жылжуы, сіңуі және ағзадан сіңірілмеген тамақ қалдықтарының шығарылуы. Ас қорыту процесі ауыз қуысында басталады. Ауыз қуысында тістер, тіл, үш сілекей бездерінің (тіл асты, жақ асты және құлақ маңы) орналасқан. Сілекей секрециясы рефлекторлы және сопақша ми орталықтарымен . Шайнау барысында тамақ ұсақталады және сілекеймен ылғалданады. Сілекей құрамына қоректік заттарды ыдырататын амилаза, мальтаза ферменттері кіреді. Ауыздағы ас қорыту процесі тамақты физикалық ұнтақтаудан және сілекеймен ылғалданудан және қорытылу процесін жалғастырудан тұрады. Б. асқазандағы ас қорыту процесі Ұсақталған және ылғалданған сілекей, өңеш арқылы өтеді және асқазанға түседі. Бірнеше сағат ішінде ас түйіршіктері ағзаның ішінде механикалық және химиялық әсер етеді (асқазан сөлінің әсері). Асқазан шырыны (сөлі) ферменттер, тұз қышқылы мен шырыштан тұрады. Негізгі рөл ферменттерді белсендіретін тұз қышқылына жатады, ол ақуыздардың ыдырауына жәнеи бактерицидтік әсер етеді. Асқазан сөлінің құрамындағы пепсин ферменті ақуызды ыдыратады. Асқазан сөлінің құрамы мен мөлшері тағам өнімдерінің химиялық құрамы мен сипатына байланысты болады. Асқазанда жартылай глюкоза, амин қышқылдары, ерітілген минералды тұздар, суды, алкоголь сіңеді. Орталық жүйке жүйесі (ОЖЖ) қоректік заттардың барлық сіңу процестерін үйлестіреді. Ащы ішекте ас қорыту. Ішектің адам бойынан 4-5 есе ұзын, ұзындығы 5-7 метр және 3 бөліктен тұрады: - 12елі ішек, - аш ішек,тоқ ішек. Аш ішектің шырышты қабығы ішек шырынын бөледі, оның ферменттері қоректік заттардың түпкілікті ыдырауын қамтамасыз етеді. Ашы ішекте ас қорыту процесі он екі елі ішектің қуысында басталады, онда ас комокқа айналып, ұйқы безінің сөлі, өт және ішек шырындары әсер етеді. 12-елі ішек ішінде ақуыздар, көмірсулар мен майлар ағзамен сіңірілетін қарапайым қосылыстарға дейін қорытылады. Ұйқы безі шырынының құрамына майларды май қышқылдарына және глицеринге дейін ыдыратын липаза ферменті, сондай-ақ крахмалды моносахаридтерге дейін ыдырататын амилаза мен мальтазаға белоктарды ыдырататын трипсин ферменттері кіреді. Аш ішектің шырышты қабығы ішек шырынын бөледі, оның ферменттері қоректік заттардың түпкілікті ыдырауын қамтамасыз етеді. Аш ішекте ас қорыту процесі он екі елі ішектің қуысында басталады, онда ас комокқа ұйқы шырыны, өт және ішек шырыны әсер етеді. 12-ұлтабардың ішінде ақуыздар, көмірсулар мен майлар ағзамен сіңірілетін қарапайым қосылыстарға дейін қорытылады. Ұйқы безі шырынының құрамына майларды май қышқылдарына және липаз глицеринферментіне, сондай-ақ крахмалды моносахаридтерге дейін ыдырататын амилаза мен мальтазаға түрлендіретін ыдырататын трипсин ферменттері кіреді. Өт бауырмен синтезделеді және он екі елі ішекке келіп өтетін өт қабына жинақталады. Өт липаза ферментін белсендендіреді, май қышқылдарының сіңірілуіне қатысады, панкреатикалық шырынның синтезін арттырады, ішек моторикасын белсендендіреді. Ас қорыту ішектің қуысында (қуыс), сондай-ақ көптеген түкті құрайтын клеткалық мембраналарда (қабырғалық) жүреді. Осылайша, жіңішке ішектегі тағамдық заттар толығымен қорытылады, соңғы өнімдер – мономерлер (амин қышқылдары, глицерин, майлы қышқылдар, глюкоза, су мин.заттар және т. б.) қанға сіңеді. Ас қорыту процесі аяқталғаннан кейін қорытылған қалдықтар ащы ішектен тоқ ішекке өтеді. жүктеу/скачать 37.62 Kb. Достарыңызбен бөлісу: