Көкбауырдың құрылысы мен қызметі

жүктеу/скачать 25.78 Kb.

бет	2/2
Дата	03.01.2023
өлшемі	25.78 Kb.
	#405698

1 2

Байланысты:
Көкбауыр

Сүзу функциясы

КӨКБАУЫРДЫҢ ФУНКЦИЯЛАРЫ:
Көкбауырдың ең маңызды функциясы иммундық функция болып табылады. Ол зиянды заттарды алу және өңдеу, қанды әртүрлі бөтен агенттерден (бактериялар, вирустар) тазарту болып табылады. Көкбауыр эндотоксиндерді, күйік, жарақат және басқа да тіндік зақымданулар кезінде жасушалық детриттің ерімейтін компоненттерін қамтиды және жояды. Көкбауыр иммундық жауапқа белсенді қатысады – оның жасушалары ағзаға бөтен антигендерді танып, арнайы антиденелерді синтездейді.
Сүзу функциясы қанның айналмалы жасушаларын бақылау түрінде жүзеге асырылады. Ең алдымен, бұл егде және ақаулы эритроциттер жатады. Эритроциттердің физиологиялық өлімі шамамен 120-күндік жасқа жеткеннен кейін туындайды. Фагоциттер қартаю және өміршең жасушаларды ажыратады. Шамасы, бұл жасушаларда болатын биохимиялық және биофизикалық өзгерістердің сипаты маңызды. Мысалы, көкбауыр мембранамен өзгертілген көкбауыр жасушаларының айналмалы қанын тазалайтын болжам бар. Осылайша, кейбір ауруларда эритроциттер көкбауыр арқылы өте алмайды, пульпада тым ұзақ уақыт бойы кідіріп, өледі. Бұл ретте көкбауырдың бауырға қарағанда ең жақсы, кем ақаулы жасушаларды тану қабілеті бар және сүзгі ретінде жұмыс істейді. Көкбауырдағы эритроциттерден гранулярлы қосындыларды (Жолли денелері, Гейнца денелері, темір түйіршіктері) жасушалардың өзін бұзбай алып тастау жүреді. Спленэктомия және көкбауыр атрофиясы осы жасушалардың қандағы құрамының жоғарылауына әкеледі.
Әсіресе спленэктомиядан кейін сидероциттер санының (темір түйіршіктері бар жасушалар) өсуі айқын анықталады, бұл өзгерістер тұрақты болып табылады, бұл көкбауырдың осы функциясының ерекшелігін көрсетеді.
Көкбауыр макрофагтары бұзылған эритроциттерден темірді реутилизациялайды, оны трансферринге айналдырады, яғни көкбауыр темір алмасуға қатысады.
Лейкоциттердің бұзылуында көкбауырдың рөлі жеткіліксіз зерттелген.
Бұл жасушалар физиологиялық жағдайларда өкпеде, бауырда және көкбауырда өледі, сау адамның тромбоциттері негізінен бауырда және көкбауырда бұзылады деген пікір бар. Көкбауыр тромбоциттер алмасуына басқа да қатысады, себебі көкбауыр алып тастағаннан кейін бұл органның зақымдануы бойынша тромбоцитоз пайда болады..
Көкбауыр тек қана бұзбайды, сонымен қатар қанның нысанды элементтері – эритроциттер, лейкоциттер, тромбоциттер жинақтайды. Атап айтқанда, онда 30-дан 30-ға дейін
Қажет болған жағдайда шеткі арнаға шығарылуы мүмкін 50% және одан да көп айналмалы тромбоциттер. Патологиялық жағдайларда олардың жиналуы кейде үлкен, бұл тромбоцитопенияға әкелуі мүмкін.
Қан кетуінің бұзылуы кезінде көкбауыр ұлғаяды және кейбір зерттеушілердің пікірінше, оның депосы бола отырып, қан көп мөлшерде сыйымды. Қысқарып, көкбауыр тамырлы арнаға жиналған қанды тастауға қабілетті. Бұл ретте көкбауырдың көлемі азаяды, ал қандағы эритроциттер саны артады. Алайда, қалыпты жағдайда көкбауырдың құрамында 20-40 мл қан жоқ.
Көкбауыр ақуыз алмасуға қатысады және альбумин, глобин синтездейді
(гемоглобиннің белоктық компоненті), қанның ұю жүйесінің VIII факторы.
Иммуноглобулиндерді шығаратын көптеген жасушалармен қамтамасыз етілетін иммуноглобулиндердің пайда болуына селезенканың қатысуы маңызды.
Көкбауыр әсіресе ұрықтың қан түзілуіне белсенді қатысады. Ересек адам лимфоциттер мен моноциталарды шығарады. Көкбауыр сүйек кемігіндегі қан түзудің қалыпты процестерінің бұзылуы кезінде, мысалы созылмалы қан жоғалту, сепсис және т. б. кезінде экстрамедуллярлы гемопоэздің бас органы болып табылады. Көкбауырдың эритроциттердің өндірілуіне әсерін қалыпты көкбауыр алып тастағаннан кейін, мысалы, оның зақымдануы кезінде ретикулоцитоздың пайда болу фактісі негізінде растауға тырысады. Алайда, бұл көкбауыр ретикулоциттердің ерте шығуын тежейді.
Көкбауыр алып тастағаннан кейін гранулоциттердің санын арттыру механизмі түсініксіз болып қалады-немесе олар көп пайда болады және олар тез сүйек миынан шығады немесе олар белсенді түрде жойылады. Сондай-ақ дамитын тромбоцитоздың пайда болу механизмі түсініксіз, ең алдымен, бұл жасушалардың депо селезенкасынан алып тастау есебінен пайда болады. Аталған өзгерістер уақытша сипатта болады және әдетте көкбауыр жойылғаннан кейін бірінші ай ішінде ғана байқалады.
Көкбауыр эритроциттер мен гранулоциттер жасушаларының сүйек кемігінің жетілуі мен шығуын, тромбоциттер өнімін, жетілген эритроциттер денулеациясы процесін, лимфоциттер өнімін реттейді. Гемопоэзге инибирующие әсері көкбауырдың лимфоциттерімен синтезделген лимфокиндер болуы мүмкін.
Көкбауыр жойылғаннан кейін зат алмасудың жекелеген түрлерінің өзгерістері туралы деректер қарама-қайшы. Бауырдағы ең тән өзгеріс гликогеннің жоғарылауы болып табылады. Бауырдың гликогенфиксациялаушы қызметінің күшеюі бауырға әсер еткенде де, осы функцияның әлсіреуіне алып келетінде де тұрақты ұсталады. Жануарларда көкбауырды алып тастау тәжірибелері көкбауырда гуморальды факторлар шығарылады, олардың болмауы гликогеннің жоғары бекітілуін туғызады және сол арқылы осы органда майдың жиналу процестеріне екінші рет әсер етеді.
Көкбауыр гемолиз процесінде үлкен рөл атқарады. Патологиялық жағдайларда ол өзгерген эритроциттердің көп мөлшерін, әсіресе кейбір туа біткен және жүре пайда болған гемолитикалық анемиялар кезінде ұстай алады және бұзуы мүмкін. Эритроциттердің көп мөлшері тоқырау толық қанды және т.б. ауруларда көкбауырда кешіктіріледі. Сондай-ақ, лейкоциттердің селезенкадан өту кезінде механикалық және осмотикалық резистенттілігі төмендейді.
Көкбауыр өмірлік маңызды мүшелердің қатарына жатпайды, бірақ аталған функционалдық ерекшеліктеріне байланысты ағзада маңызды рөл атқарады.
Көкбауырдың төменгі функциясы егде жастағы көкбауырдың атрофиясында, аштық, гиповитаминоздарда байқалады.

жүктеу/скачать 25.78 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2