Клетканың морфологиясы



бет42/70
Дата30.12.2022
өлшемі244.28 Kb.
#405029
түріҚұрамы
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   70
Байланысты:
Дәріс
лекция (1), 16-osh fo aza-debiet 8-syn (1), ҚҚЗТ-тест-1-15-апталар, Іскерлік қарым-қатынас, Lab3, 6 б,г,в,д 06.12-07.12, Икт жоба, 777, Лекция 12 ЭТМ, талқылау сұрақтары 3, formuly-po-fizike-5-ege.ru , 12 урок 8 класс, Абай жолы Қайтқанда І тарау, 2-срсп. Қожабай Айшабибі
Спиральді бӛлшектену кӛптеген моллюскаларда және құрттарда кездеседі. Бӛліну нәтижесінде пайда болған жоғарғы бластомерлер тӛменгі бластомерлердің арасына орналасады. Барлық анимальді бластомерлердің плазмасы бір бӛлшектенуде оңға, кейінгі бӛлшектенуде солға ауысады. Бӛлшектену ұршығының орналасу сызбасы спираль тәрізді болып келеді.
Билатеральді бӛлшектену кезінде ұрықтың оң жағындағы бластомерлердің әрқайсысы сол жағында орналасқан ұсақ бластомерлерге сәйкес келеді. Бӛлшектенудің бұл типі асцидийлерде, жұмыр құрттардың жұмыртқаларында кездеседі.
Бӛлшектенудің нәтижесінде ортасы қуыс кӛп клеткалы бір қабатты ұрық пайда болады. Бұндай ұрықты бластула дейді. Бластуланың қабырғасын құраушы клеткалардың қабатын бластодерма, ал бластомерлердің секрециялық ӛнімі болып саналатын сұйыққа толы бластуланың қуысын — бластоцель дейді. Бластоцельдің сұйығы құрамы мен консистенциясы жағынан әртүрлі жануарлардың бластулаларында түрліше болады. Кейбір жануарлардың, мысалы гидроидтық полиптерде бӛлшектену тұт ағашының немесе бүлдірген жидегіне ұқсас, ішінде қуысы жоқ шар тәрізді ұрық-моруланың (латынның morum түт жидегі деген сӛзі, оның қысқартылған түрі morula) түзілуіне әкеліп соғады. Ұрықтың аталған түрлерінің түзілуі бластомерлердің цитоплазмасының қасиеттеріне байланысты.
Ұрықтың ерте сатысында бластомерлер тотипотентті, олардың мүмкіндіктері тең және олардың әрқайсысы бүтін бір ағзаға бастама береді. Монозиготалы егіздердің және ақаулықтардың ұқсас болып жарыққа шығуы тотипотенттікпен түсіндіріледі. Бірте-бірте жасушалар жіктеледі, олардың дамуы бағдарламаға сәйкес белгілі жасушалар түріне бастама береді, мысалы, эпителиальды, жүйке және т.б. Бластомерлердің бӛлшектенуі сома жасушаларының митоздық бӛлінуінен айырмашылығы бар, бӛлшектенуде бластомерлер кӛлемінің ӛсуі жүрмейді. Сондықтан ұрықтың кӛлемі бӛлшектену кезінде ӛспейді. Бӛлшектенудің соңында пайда болған бластуланың кӛлемі зиготаның кӛлемімен бірдей болады. Бұл ұрықтың жатыр түтігімен еркін қозғалуы және одан әрі оның имплантациясы үшін маңызды.
Бӛлшектенудің нәтижесінде ортасы қуыс кӛп клеткалы бір қабатты ұрық пайда болады. Бұндай ұрықты бластула дейді. Бластуланың қабырғасын құраушы клеткалардың қабатын бластодерма, ал бластомерлердің секрециялық ӛнімі болып саналатын сұйыққа толы бластуланың қуысын — бластоцель дейді.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   70




©melimde.com 2023
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет