Төө жана уй чарбасына байланышкан сөздөр

Кой чарбасына байланыштуу сөздөр 
байыркы 
түрк 
байыркы 
монг. 
азыркы 
монг. 
тилинде 
Казак 
тилинде 
кыргыз 
тилинде 
 
мааниси 
 
кон, кой 
көкен 
эрик 
– 
эчкү 
– 
коч 
коны 
көгне 
ирек 
серке 
– 
теке 
куч 
хонь 
хөгне 
ирэг 
сэрх 
ишиг 
тэх 
хуц 
кой 
көген 
ирик 
серке 
эшки 
теке 
кошкар 
кой 
көгөн 
ирик 
серке 
эчки 
теке 
кочкор 
овца 
веревки для при- 
вязывания яг-
ненка 
костр. баран
козел-вожак 
козел 
козел-произво-
дитель 
баран-произво- 
дитель 
Адам баласынын жана айбанаттардын дене мүчөлөрүнө
байланыштуу сөздөр 
 
Жалпы түрк жана монгол лексикасында дене-мүчөгө 
байла
ныштуу сөздөр отузга 
жакын. Булар да жогорку сөздөр сыяктуу атоо мааниси туура келгени менен, 
фонетикалык жагынан анча
-
мынча өзгөрүүлөргө дуушар болгон. 
байыркы 
монгол 
азыркы 
монгол 
казак 
тилинде 
кыргыз 
тилинде 
мааниси 
бийе 
бие 
бой 
Бой 
стан, рост, тело 
мангнай 
магнай 
маңдай 
маңдай 
лоб 
тангнай 
тагнай 
таңлай 
таңдай 
небо 
көгемей 
хөөмий 
көмөй 
көмөкөй 
гортань 
жирүке 
зүрх 
жүрөк 
жүрөк 
сердце 
сакал 
сахал 
сакал 
сакал 
борода 
алаган 
алга 
алакан 
алакан 
ладонь 
кабырга 
хавирга 
кабырга 
кабырга 
ребра у грудины 
чарай 
царай 
шырай 
чырай 
облик лица 
кабирган 
хавирган 
кабырга 
кабырга 
ребро 
сөйем 
сөөм 
сүйем 
Сөөм 
мера длины 
тамыр 
тамир 
тамыр 
тамыр 
кров, сосуд 
–
 
дал 
далы 
далы 
лопатка 
–
 
омруу 
омырау 
омуроо 
грудь лош. 
 
Жаныбарлардын өңү-түсүнө байланыштуу сөздөр 
 
Дүйнө жүзүндөгү тилдердин биринен да түрк жана монгол тилдериндегидей 
жаныбарлардын өңү-түсүнө байланыштуу ар түркүн аталыштагы сөздөрдү 
кезиктирүү кыйын. Бул өзгөчөлүк элдердин байыртадан бери негизги кесипчилиги 
мал чарбасына байланыштуу өнүккөндүгү менен түшүндүрүлөт. 
байыркы 
монгол 
азыркы 
монгол 
казак 
тилинде 
кыргыз 
тилинде 
мааниси 
www.bizdin.kg электрондук китепканасы

жисү 
зүс 
жүс, түр 
жүс, түр 
цвет лица, масть 
кара 
хар 
кара 
кара 
черный 
сыра 
шар 
сур, сары 
сур, сары 
рыжий, светлый 
көке 
хөх 
көк 
көк 
синий, голубой 
күрэнг 
хүрэн 
күрөң 
күрөң 
бурый, коричневый 
бүгүрүл 
буурал 
бурыл 
буурул 
серо-бурый 
чабыдар 
цавьдар 
шабдар 
чабдар 
игрений 
күла 
хул 
кула 
кула 
саврасый 
Эттен, сүттөн жасалуучу тамак-аш жана жүндөн, териден жасалуучу 
тиричилик буюмдар 
байыркы 
монгол 
азыркы 
монгол 
казак 
тилинде 
кыргыз 
тилинде 
мааниси 
сагамал 
саамал 
саумал 
саамал 
кумыс 
сагам 
саам 
сауын 
Саан 
доение, выдоение 
айырак 
айраг 
айран 
Айран 
кислое молоко 
куруд 
хурууд 
курт 
Курт 
сушеный творог 
сири 
шир 
сири 
Шири 
кожа крупного скота,
сыромятка 
тулум 
тулам 
тулып 
Тулуп 
мешок из шкуры 
көнүк 
хөнөг 
конек 
Конок 
кожаное ведерко 
Үй тиричилик буюмдарынын аттары 
 
Элдердин социалдык-экономикалык укладынын байыркы абалын чагылдырат. 
байыркы 
монгол 
азыркы 
монгол 
казак 
тилинде 
кыргыз 
тилинде 
мааниси 
табак 
табаг 
табак 
табак 
большая тарелка 
абдыра 
авдар 
 
абдыра 
 
абдыра 
 
ящик, сундук 
Сабага 
 
саваа 
сабау 
сабоо 
прутья для шерсти 
сирдек 
ширдэг 
сырдак 
шырдак кошма с узорами 
тугурга 
туурга 
туырлык 
туурдук кошма для юрты 
Босуга 
босго 
босага 
босого  дверные стойки в юрте 
Жаныбарлар дүйнөсүнө, аңчылыкка байланыштуу сөздөр 
 
Жапайы жаныбарлардын аталышы жана аларга байланышкан аңчылык 
www.bizdin.kg электрондук китепканасы

буюмдар, алтай тилдерин изилдөөчүлөрдүн көңүлүн буруп жатат
1
. Бул алтай 
элдеринин илгерки убакыттагы аңчылык кесип менен жашаганын түшүндүрөт. 
Аңчылык куралдары түрк жана монгол урууларында байыркы замандарда согуш 
куралдары катары да колдонулган. Мисалга төмөнкү терминдерди алсак болот: 
саадаг, садак, сагадак «лук», жебе, жөбэ, зэв «наконечник стрелы» ж. б. 
байыркы
монгол
азыркы
монгол
казак
тилинде
кыргыз
тилинде
мааниси
анг
 
аң
 
аң
 
аң
 
зверь
 
ангчы
 
анч
 
аңшы
 
аңчы
 
охотник
 
жегерен
 
зээрэн
 
жейрен
 
жейрен
 
джейран
 
бугу
 
буга
 
бугы
 
бугу
 
олень
 
барыс
 
барс
 
жолборыс
 
жолборс
 
тигр
 
ирбис
2
 
ирвэс
 
илбиро
 
илбирс
 
леопард
 
бечин
 
бичин
 
мешин
 
мечин
 
обезьяна
 
курен
 
хурэн
 
күзэн
 
күзөн
 
хорёк
 
бөкүн
 
бөкөн
 
бөкен
 
бөкөн
 
сайгак
 
Өсүмдүктөргө тиешелүү термин сөздөр 
Түрк-монгол лексикасынын белгилүү катмарларын ар түрдүү чөптөр, дан 
өсүмдүктөрү жана башка пайдалуу өсүмдүктөр, ошондой эле аларды иштетүүчү 
куралдар түзөт. 
байыркы
монгол
азыркы
монгол
казак
тилинде
кыргыз
тилинде
мааниси
богудой
буудай
бидай
буудай
пшеница
бугурчак
буурцаг
буршак
буурчак
горох
арбай
арвой
арпа
арпа
овес
бута
бут
Бута
бадал
кустарник
өлүн
ӨЛӨН
ӨЛӨҢ
ӨЛӨҢ
трава
карагана
харкана
караган
караган
карагана
урук
уруг
у
рык
урук
семена
карамак
хармаг
карамык
карамык
чечевица
тегермен
тээрэм
дийирмен
тегирмен
мельница
Жаратылыштын ар кандай кубулуштарына байланыштуу сөздөр 
 
Биз карап жаткан тилдердеги лексикалык параллелдер маани жагынан дал 
келсе, кээлери ар кандай мааниде, же жакын, же аралаш маани билдирет. Мисалы, 
кыргыз тилинде бороон, казакча боран «буран» монг. тилинде бороо(н) «дождь». 
Ошондой эле кырг. тилинде салкын «прохлада», монгол тилинде салхи(н) «ветер». 
байыркы
монгол
азыркы
монгол
казак
тилинде
кыргыз
тилинде
мааниси
тенгри 
тэнгэр 
тэңир 
теңир
 
небо, небесный 
булыңгыр 
булингар 
булыңгыр 
булаңгыр
 
мираж 
жута 
зуд 
жут 
жут
падеж (скота) 
мөсу 
мөс 
муз 
муз
лёд 
кырагу 
хяруу 
кырау 
кыроо
 
иней 
булак 
булаг 
булак 
булак

жүктеу/скачать 1.73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: