Жоғарғы жақсүйектің топографиясы: сүйектің сипаттамасы, құрылыс ерекшелігі. +

жүктеу/скачать 53.86 Kb.

бет	13/14
Дата	19.05.2023
өлшемі	53.86 Kb.
	#578445

1 ... 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Байланысты:
рккккк анат
Presentation, анатомия рк 3 айана, КИС 2022 каз стом 2 курс

Ауыз қуысы (полость рта- cavitas oris), немесе ауыз (рот-stoma) ас қорыту жолының бастапқы бөлігі, алдынан және бүйірінен ерінмен, ұртпен шектелген, жоғарыдан қатты және жұмсақ таңдаймен, төмен жағынан ауыз түбімен шектелген. Еріндер бір-бірімен жанасқанда ауыз тесігі саңылауға ұқсас, ал ашқан кезде домалақ пішінге ие.
Ауыз қуысының төменгі қабырғасы немесе ауыз түбі тіл асты сүйектің және тілдің кейбір бұлшықеттерінен құралған. Негізінен екі бұлшықет:ЖАҚ ТІЛ АСТЫ және ИЕК ТІЛ АСТЫ бұлшықеттері қатысады.
Ауыз қуысы немесе ауыз іші екі бөліктен тұрады
Алдыңғы бөлігі - ауыз кіреберісі (преддверие рта- vestibulum oris) алдынан және бүйірінен ерінмен және ұрттармен шектелген, төбесі және табаны ауыспалы қатпарлармен шектелген, ішкі жағынан тістермен, альвеола өсінділерінің кілегей қабығымен шектелген.
Ауыз ішін кілегей қабық жауып жатады (тістерден басқа аймақтарын ) және үш қабаттан тұрады:
1. көпқабатты жалпақ эпителий,
2. нағыз кілегей қабық немесе нағыз дәнекер тінді қабат,
3. кілегей қабық асты қабаты.
Көпқабатты жалпақ эпителий
мүйізгектенбейтін
мүйізгектенетін

Мүйізгектенетін эпителий қатты таңдайды,қызылиектерді,еріндер жиегін,тілдің жіпке ұқсас бүртіктерін жауып тұрады.Ауыз ішінің басқа аймақтары мүйізгектенбейтін эпителиймен жабылған.
Мүйізгектенбейтін эпителий екі қабаттан тұрады: базальды және тікенекті қабаттар.
Мүйізгектенетін эпителийдің құрамына аталған екі қабаттар үстінде орналасқан түйірлі немесе дәнді қабат,ал оның үстінде мүйізгектенген қабат орналасқан.
Базальды қабат клеткаларының арасында бірен-саран лейкоциттер табылады және меланоциттер,Лангерганс клеткалары да болуы мүмкін.
Эпителийдің базальды қабаты мен нағыз дәнекер тін қабатының арасында оларды байланыстыратын базальды жарғақ орналасқан.

Ауыз кілегей қабығының қызметі: қорғаныс құру,сезу (ыстықты, суықты, дәмді, тактильді-сезіну), сіңіру-сору (органикалық, бейорганикалық заттарды, аминқышқылдарын, антибиотиктерді, дәрі-дәрмектерді).

Жұмсақ және қатты таңдайдың клиникалық анатомиясы қанайналымы, лимфа ағысы, нервтендірілуі.

Таңдай (Palatum) – ауыз қуысының жоғарғы қабырғасын түзеді.Екі бөліктен,сүйек тінінен құралған қатты таңдай және жұмсақ таңдайдан тұрады.Шырышты қабығы барлық таңдайды жауып,қатты таңдаймен тығыз бітісіп артынан жұмсақ таңдайға жалғасады.
Қатты таңдай (Palatum drum)-жоғарғы жақсүйектердің таңдайлық өсінділері мен таңдай сүйектерінің горизонтальды табақшаларынан құралған.Ол таңдайдың алдыңғы 2/3 бөлігін құрады.Қатты таңдайдың ортаңғы сызығы бойымен таңдай жігі (raphe palati) өтеді.Одан екі жаққа қарай,балаларда өте жақсы жетілген көлденең қатпарлар шығады.
Жұмсақ таңдай (Palatum molle) – таңдайдың артқы 3/1 бөлігін құрайды.
Жұмсақ таңдай,таңдайдың жалпақ сіңірі мен бұлшықеттерінен құралған,аңқаны түзуге қатысысады.Жұмсақ таңдайдың шырышты қабығы жұтқыншақтың мұрындық бөлігі шырышты қабығына өтеді.Жұмсақ таңдай,горизонтальды орналасқан алдыңғы бөлімінен және еркін салбырап тұрған таңдай пердесін (velum palatinum)түзетін артқы бөлімінен тұрады.
Жұмсақ таңдайдың артқы бөлігінің ортасында шағын өсінді – тілшік бар.Жұмсақ таңдайдың бүйір жиектерінен екі доғашық шығады: алдыңғы,таңдай-тіл доғасы(arcus palatoglossus) және артқы,таңдай-жұтқыншақ доғасы (arcus palatopharyngeus).Доғалар ішінде таңдай бадамшасы (tonsilla palatina) жатқан бадамша шұңқыршасын (fossa tonsillaris)шектейді.
Жұмсақ таңдай бұлшықеттері:
1) Таңдай-тіл бұлшықеті (m.palatoglossus) - таңдай пердесін төмен түсіреді, аңқа тесігін тарылтады.
2) Таңдай-жұтқыншақ бұлшықеті (m.palatopharyngeus) – таңдай пердесін төмен түсіреді, аңқа тесігін тарылтады.
3) Таңдай пердесін көтеретін бұлшықет (m.levator veli palatini) – жұмсақ таңдайды көтереді.
4) Таңдай пердесін керетін бұлшықет (m.tensor veli palatini) – таңдай пердесін кереді, есту түтігінің саңылауын кеңейтеді.
5) Тілшік бұлшықеті (m.uvulae) – тілшікті қысқартады, аздап жоғары көтереді.
Таңдайдың үлкен нервін жансыздандырудын турінде тандайдын улкен тесігі манындагы улкен тандайлык нервке (n. palatines major) жасалады.
Бул тесік сегізінші тіс деңгейінде орналаскан. Осы тесік аркылы шыгатын алдынгы тандайлык нерв жогаргы жактын уяшыктык және тандайлык осінділер арасындағы бурышта жатады. Егу ауыз катты ашылган күйінде, шамамен санылаудан 1 см кейін инені суйекке дейін такайды. Ертіндіні енгізгеннен кейін анестезия 3 - 5 минуттан сон пайда болады.
Аскыну: Бул жансыздандыру кезінде аскынулардын бірі кусу белгісі жоне жумсак, тандайды нервтін ошуі нотижесінде, наукастын аузында бөгде зат тургандай сезім пайда болады.

Қатты таңдайдың тесіктерінің топографиялық-анатомиялық сипаттамасы.

Араңның клиникалық анатомиясы қанайналымы, лимфа ағысы, нервтендірілуі.

Аран ауыз кусын жуткыншакпен косатын тесік . Ол жогарыдан тандай тілшігімен, буйірден тіл-тандай догалары, томеннен тіл тубірімен шектелген. Негізгі қызметі: ауыз қуысында езіліп, сілекей сөлдері аркылы шыланып, жартылай химиялық ыдырау процесінен өткен тамақты жұтқыншактың ауыздық бөлігіне, pars oralis, өткізу.Араннын артында,жуткыншактын латералды кабыргаларында ушбурышты кусытар бар. Мундагы миндалды куыста (sinus tonsilaris) тандай бадамша бездері орналасады (tonsilla palatina). Бездер кусын алдынан тандай-тіл догасы, артынан тандай-жуткыншак догасы, буйірінен - жуткыншактын жогарғы кыскыш булшыкеті жане жуткыншак шандыры курайды. Бадамша бездер ісінгенде аран тарылады.

Н.И.Пирогов бойынша лимфоидты сақинаның клиникалық маңызы.

Лимфа жұтқыншақ сақинасы (Пирогов — Вальдейер сақинасы, лимфоэпителиалды жұтқыншақ сақинасы) — ауыз қуысының, мұрын қуысының, жұтқыншақ пен көмейдің шекарасында шырышты қабатта орналасқан, тыныс алу және ас қорыту жолдарына кіретін лимфоидты тіндердің жиынтығы. Бұл дененің лимфа жүйесінің бөлігі. Иммунитеттің перифериялық органдарына жатады, тосқауыл қызметін атқарады және иммунокомпетентті жасушалардың қалыптасуына ықпал етеді Лимфоидты тіндердің ең үлкен кластерлері бадамша бездер деп аталады.
Сақинатұрады:
1)тілдік бадамша (лат. tonsilla lingualis) тіл түбірі;
2) жұтқыншақ бадамшасы (лат. tonsilla pharyngea)
3) екі тандайлық Бадамша без (лат. tonsilla palatina);
4) екі тутикшели Бадамша без (лат. tonsilla tubaria),
жұтқыншақтың артқы қабырғасындағы лимфоидты түйіршіктер мен бүйірлік лимфоидты роликтер болады.
Жаңа туған нәрестеде ол әлсіз көрінеді, бір жылға қарай бадамша бездерде көбею орталықтары пайда бола бастайды, балалар мен жасөспірімдерде максималды дамуға жетеді, содан кейін жасына қарай дәнекер және май тінімен алмастырылады.

Тілдің клиникалық анатомиясы қанайналымы, лимфа ағысы, нервтендірілуі.

Тіл - түбірінен, денесінен, ұшынан тұрады. Тілде екі бүйір беті және ұшы болады. Кілегейлі қабығы көпқабатты жалпақ эпителиймен қапталған. Онда механикалық және дәм сезу емізікшелері орналасады. Тіл бұлшықеттен тұратын құрылым, сырты кілегей қабықпен қапталған, бедері әрқалай болып келеді де, оның үстіңгі, астыңғы және бүйір сырты деп ажыратылатын беттері болады. Адамда тіл сөйлеу мүшесі. Жеген астың дәмін татып, оны анықтауға қатысады, майдалауда, жұтуда да қызмет атқарады. Тілдің үстіңгі және бүйір беттерінің кілегейлі қабықтарының көптеген шығыңқы келген тұстары болады, олар бүртіктер деп аталады. Бүртіктер жіпше тәрізді (papillae filiformes),
саңырауқұлақ төрізді (papillae fungiformes),
науаша тәрізді (papillae valatae)
жапырақша тәрізді (papillae folitae) болып бөлінеді.
Булшыкеттерді тілдін ішкі және сырткы булшыкеттері деп бөледі.Ішкі булшыкеттер тіл ішінде орналасып, тілдін пішінін курайды. Сырткы булшыкеттер бассуйектен басталыш, тілдін ішінде аякталады. Осы булшыкеттер тілдін әртурлі бағытта козғалуын камтамасыз етеді.

Тілдін ішкі булшыкеттерінін кызметтік анатомиясы
1. Жогаргы узына бойлы булшыкет ( m. longitudinalis superior).
Тілдін тубірінен басталып, ушына бекиді.
Кызметі: Тілді кыскартып, жуандатып, онын ушын көтереді.
2. Төменгі узына бойлы булшыкет ( m. longitudinalis inferior). Tiл тубірінде басталып, тіл ушынданы апоневрозга бекиді.
Кызметі: Тілді кыскартып, тіл ушын тусіреді.
3. Тілдін колденен булшыкеті (m. transversus linguae). Талшықтары тіл пердесінен басталып, жогаргы және томенгі булшыкеттер арасымен тілдін буйірлеріне бекиді. Жогаргы талшыктары латералді тіл шандырына жене тіл аркасына бекиді. Арткы булшыкет талшыктары жумсак тандайга бекиді.
Кызметі: тіл буйірлерін кысып, оны узартып, араннын тесігін кішірейтеді.
4. Тілдін вертикалды булшыкеті ( m. verticalis linguae). Тіл аркасынын апоневрозынан басталып, тілдін астындары бетіне бекиді.
Кызметі: Тілді жалпайтып узартады.
Тілдін сырткы булшыкеттерінін кызметтік анатомиясы

жүктеу/скачать 53.86 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 6 7 8 9 10 11 12 13 14