Жағалық
эрозия
ЖЕР ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМДАР • ГЕОЛОГИЯ • ЖАҒАЛЫҚ ЭРОЗИЯ
1
1-бөлім: Толқындар
• Толқындар қалай түзіледі?
Толқындар жел су бетімен соққанда пайда болады
Толқындар беттік үйкелістің бәсекелес күштері
әсерінен пайда болады. Жел өзінің энергиясын
суға береді және ол ауырлық күші әсерінен су
бетіне қайта оралатын толқын тудырады.
Толқын
көлемі бірнеше факторларға байланысты, оның
ішіне жел жылдамдығы және желдің су бетінен
өту арақашықтығы (іріктеу ретінде танымал)
кіреді.
• Толқындар жағаға жеткенде не болады?
Су тереңдігі
толқын қозғалысына әсер етеді, су
таяздаған сайын толқын баяулай түседі. Бұл беттік
керілу толқынды ұстай алмай,
толқынның жоғарғы
бөлігі құлағанша толқын биіктігінің өсуіне әкеледі;
бұл құбылыс толқынның төңкерілуі деп аталады.
Сонымен қатар, толқындар жағаға жеткенде
сынып, бағыттарын
және бұрылыстарын өзгерте
алады. Төңкерілген толқын жағаға
шарпылып, кері
шайыла артқа жылжиды.
Серферлер конструктивті толқындармен
сырғанағанды ұнатады
• Толқынның қандай түрлері бар?
Жағалау сызығында толқынның екі түрі бар: конструктивті және деструктивті толқындар.
Конструктивті толқындар жағаға үлкен күшпен шарпылып, әлсіз кері шайылатын толқындар. Олар жағаға көп
шөгінділер алып келеді және жағажай түзуге мүмкіндігі бар. Олар әдетте алыс мұхиттағы дауылдан пайда
болады. Конструктивті толқындар біркелкі тарайды және жағаға жеткенше үлкен энергияға ие.
Серферлер осы
толқындардың бойымен сырғанайды.
Деструктивті толқындар жағалауға жақын желдерден пайда болады. Олар жағалаудағы шөгінділерді алып кете
алатындықтан осындай атқа ие. Деструктивті толқындар жағаға тұрақсыз интервалдармен жетеді. Олар бір-біріне
жақын
қозғалады және жиі бірігіп, бір-біріне кедергі келтіреді, нәтижесінде, хаостық су массасы пайда болады.
Олар
негізінен аз шарпылып, жағаға тігінен төңкеріледі, бірақ кері қарай қуатты шайылады. Мұнымен шөгінділердің
жоғалуы түсіндіріледі.
