Білім беру бағдарламасы 6В01701 Қазақ тілі мен әдебиеті, 6В01711 Қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі, 6В02301 Филология: қазақ филологиясы
жүктеу/скачать 107.16 Kb.
|
билет ТБК
Калиахметова Н.И, Калиахметова Н.И, Красота природы в поэзии А. А Фета
- Бұл бет үшін навигация:
- Емтихан билеті №9 Тілдің грамматика саласы Жауап
|
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті Факультет Филология Кафедра Қазақ филологиясы Шифр, білім беру бағдарламасы 6В01701 Қазақ тілі мен әдебиеті, 6В01711 Қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі, 6В02301 Филология: қазақ филологиясы Пәні Тіл біліміне кіріспе Емтихан билеті №9 Тілдің грамматика саласы Жауап: Грамматика тілдер сөздердің түрлену, өзгеру ережелері мен оның түрлері сөздердің түрленуі олардың форма мен сөздердің лексика-грамматикалық топтарын қарастырады. Ал синтаксис – сөз тіркесі мен сөйлем, олардың құрылымы мен түрленуі, сөздердің сөйлемдерде тіркесуі туралы ілім. Тілдің грамматикалық құрылысын әр тұрғыдан қарастыруға болады. Осыған орай грамматиканың бірнеше түрі бар.Тілдердің грамматикалық құрылысын, ондағы грамматикалық категориялары мен грамматикалық формаларынан пайда болуы мен дамуын тарихи тұрғыдан қарастыратын тарихи грамматика болса, тілдердің өмір сүріп тұрған дәуірдегі қалпын сипатама грамматика, ал туыстас тілдер грамматика құрылысын , грамматикалық тұрғысынан қарастыратын грамматиканы салыстырмалы грамматика деп атайды. Сөз грамматикада 1) морфема құрылымы , 2) формалары жағынан , 3) сөз тіркесі мен сөйлемнің құралуына қатысты, қызметі жағынан қарастырады. Сөздер бір-бірімен грамматикалық қатынасқа түскенде ғана олардан сөз тіркестері мен сөйлемдер жасалады. Осыған орай грамматика сөздер арлығындағы сөз тіркестер аралығын, сөйлемдер аралығындағы грамматикалық қатынасын зерттейді. Сөздер морфологиялық құрылымы, морфемалық құрамы жағынан алуан түрлі болып бір морфемадан, екі морфемадан , бірнеше морфемадан құрала береді. Морфемалардың әрқайсысы өзіне тән мағынасы болады. Онда морфема дегеніміз- тілдің ары қарай бөлшектеуге келмейтін ең кіші мағыналық единициасы. Морфема – түбір және негізгі морфема, грамматикалық мағыналарды білдіреді. Морфема аффикстік немесе көмекші морфема деп аталады. Түбір морфемаларда дербестік бар, яғни дербес сөз ретінде қалдырады, ал аффикстік морфемадан мұндай дербестік жоқ, сондықтан ол әрқашан сөз құрамында қалады. Тілдің замандар бойындағы даму барысында сөздердер құрылымында өзгеріс болды. Бұл өзгеріс қалай болса солай емсе, белгілі бір грамматикалық процесстің әсерінен болды. Когнитивтік лингвистика В.А.Выготский сөздер морфема құрылымының өзгеруіне себепкер болатын сіңісу және жылысу құбылысын жатқызамыз. Сіңісу құбылысы – сөз құрамындағы морфемалардың мағынасы жойылып, соның нәтижесінде олардың олардың бір-біріне кірігіп кетуі, морфемалық жігі күңгірттеніп морфемаларға мүшеленбеуіне әкелетін процесс. Мысалы ; сексен, тоқсан т.б. Жылысу құбылысы – сөз құрамындағы морфемалардың бірінің элементі екіншісіне ауысып, ол морфемалардың бұрнғы жігі мен ара қатынасының өзгеруін айтады. Мысалы, жіктеу есімдіктері мен сілтеу есімдіктеріне жалғанатын Ілік септік жалғауының алғашқы түрі –ың, -ің түрі болған. Бұл бастапқы форма- менің, сенің, оның, есімдіктерінің құрамы сақталған. Сөздердің морфологиялық құрылымының өзгеруіне күрделену процессінде әсер етті, яғни бастапқы туынды емес негіз туынды негізге айналып, осының нәтижесінде алғашында морфемаларға ажыратылмаған сөз морфемаға бөлінетін болады. жүктеу/скачать 107.16 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|