Валлиснерия туысы – Vallisneria L. –

55 
ISSN 1563-034X
KazNU Bulletin. Ecology series. №2 (41). 2014 
Н.К. Аралбай және т.б.
Амаранттар (гүлтәжілер) тұқымдасы – 
Amaranthaceae Juss. – Амарантовые
Гүлтәжі туысы – Amaranthus L. – Щирица 
1. Сабақтың ұшында орналасқан гүлшо-
ғыры масақ тәрізді немесе сыпырғы түзеді...... 2 
- Жапырақ қолтығында орналасқан гүлдері 
шоқ түзеді ............................................................ 5 
2. Гүлшоғыры шашыраңқы, масақ тәрізді 
............................................................................... 3 
- Гүлшоғыры тығыз, қалың-сыпырғы 
............................................................................... 4 
3. Жалаңаш өсімдік; жапырақтарының 
ұштары доғал, кең-ойықты, ойығының ұшы 
үшкір; гүл серігі 3-жапырақты; қорапшасы 
қақырамайды; тұқымы қара. Биіктігі 25-80 см 
біржылдық; VI-IX гүлдеп, жеміс береді. 
Оңтүстік Қазақстанның алқаптарында, бақша-
ларында, жолдарында кездеседі. Арамшөп. 1. 
Көкшіл г. – A. lividus L. – Щ. синеватая.
- Қысқа түкті өсімдік; жапырақтарының 
ұштары үшкір, тікенектерінің ұзындығы 1 мм 
дейін; гүл серігі 5-жапырақты; қорапшасы 
көлденеңінен қақпақшасы арқылы ашылады; 
тұқымы қою-қоңыр немесе қою-қызыл. Биіктігі 
30-100 см біржылдық; VII-IX гүлдеп, жеміс 
береді. Оңтүстік Қазақстанның бақтары мен 
бақшаларында кездеседі. Малазықты, арамшөп, 
тағамдық, сәндік. 2. Қызылбас г. – A. caudatus 
L. – Щ. хвостатая. 
4. Жасыл өсімдік; жапырақтарының ұштары 
доғал немесе аздап ойық; қосалқы гүлдері 
ланцетті. Биіктігі 20-80 см біржылдық; VI-VIII 
гүлдеп, жеміс береді. Қазақстанның барлық 
бақшаларында, бақтарында, егістіктер арасын-
да, көшелерінде кездеседі. Арамшөп, малазық-
ты, тағамдық. 3. Қызылша г. – A. retroflexus L. – 
Щ. запрокинутая. 
- Қызыл өсімдік; жапырақтарының ұштары 
үшкір, тікенектерінің ұзындығы 1 мм дейін; 
қосалқы гүлдері сызықты-біз тәрізді. Биіктігі 
20-100 см біржылдық; VIII-IX гүлдеп, жеміс 
береді. Тянь-Шань тау етегіндегі бақшалар мен 
бақтарда кездеседі. Арамшөп, сәндік. 4. Ша-
шақты г. – A. paniculatus L. – Щ. метельчатая. 
5(1). Сабақтары жатаған (лежачие); гүл 
серігі 4 жапырақшадан тұрады; жапырақтары 
кері-жұмыртқа тәрізді немесе қалақты, ұштары 
үшкір. Биіктігі 15-40 см біржылдық; VIII-IX 
гүлдеп, жеміс береді. Тянь-Шань тау етегі мен 
таулы жазықтардағы егістіктерде, тұрғын 
үйлерге жақын жерлерде кездеседі. Арамшөп. 
5. Арамтары түсті г. – A. blitoides S. Wats. – Щ. 
жминдовидная. 
- Сабақтары тік; гүл серігі 3 жапырақшадан 
тұрады; жапырақтары жұмыртқа тәрізді немесе 
жұмыртқа тәрізді-ромбты, ұштары доғал 
немесе аздап ойықты ......................................... 6 
6. Қосалқы гүлдері жемісі мен гүл серігінен 
ұзынырақ, ланцетті-сызықты, ұзын біз тәрізді 
үшкірленген; жапырақтары қысқа сағақшалы. 
Биіктігі 20-50 см біржылдық; VII-X гүлдеп, 
жеміс береді. Қазақстанның барлық егістікте-
рінде, шалғындарында кездеседі. Арамшөп. 6. 
Ақ г. – A. albus L. – Щ. белая. 
- Қосалқы гүлдері жемісі мен гүл серіген 
қысқа, жұмыртқа тәрізді-үшбұрышты немесе 
жұмыртқа тәрізді-ланцетті, қысқа үшкір; жапы-
рақтары ұзын сағақшалы. Биіктігі 20-40 см 
біржылдық; VII-VIII гүлдеп, жеміс береді. 
Батыс, солтүстік және оңтүстік Қазақстанның 
суармалы егістіктері арасында кездеседі. Арам-
шөп. 7. Арамтары г. – A. blitum L. – Щ. жминда. 

жүктеу/скачать 1.49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: