Электронды үкіметтің әлемдік тәжірбиесі

7 
жүргізеді. Осы зерттеулердің негізінде электрондық үкіметтің даму деңгейі 
бойынша әлем елдерінің рейтингі жасалады. 
Рейтинг Интернет-қызметтердің қамтылу дәрежесі мен сапасын, IT-
инфрақұрылымның және адами капиталдың даму деңгейін бағалау негізінде 
электрондық үкіметтің даму индексіне сүйене отырып қалыптастырылады. 
БҰҰ-ның соңғы зерттеулері әлемде инновациялық ресурстарды 
пайдаланудың және мемлекеттік қызметтер көрсету үшін АКТ-ны енгізудің, 
сондай-ақ халыққа бағдарланған және олардың қажеттіліктерін көрсететін 
шешімдер қабылдау мен қызметтерді ілгерілету процесіне қоғамды тартудың 
өсу үрдісін көрсетті. 
Қазіргі тәжірибеде электрондық үкіметті қалыптастыру мен дамытудың 
бірыңғай стратегиясы немесе шаблоны жоқ, олар саяси процестерді 
өзгертетін, оның дәстүрлі институттары мен тетіктерін сынайтын 
трансформация құралы бола алады. "Электрондық үкімет" жүйесін 
қалыптастыру мен дамытудың әлемдік практикасында электрондық үкіметті 
қалыптастырудың екі негізгі моделін бөліп көрсету әдетке айналған: "батыс" 
және "шығыс". 
Шығыс моделі Корея Республикасында, Сингапур мен Жапонияда және 
көптеген Азия елдерінде белсенді іске асырылуда, мемлекеттік органдар 
қызметінің ашықтығы мен айқындығы қағидаты бойынша жұмыс істейді. 
Батыс моделіне Америка мен бірқатар Еуропа елдері кіреді. Көптеген Еуропа 
елдерінде АКТ-ны әкімшілік реформалау және азаматтарға қызмет көрсету 
процесіне енгізуге ерекше көңіл бөлінеді, ал АҚШ-та саяси жүйені 
жетілдіруде де рөл беріледі. 
Бірнеше жыл қатарынан (2010, 2012, 2014 жж.) жетекші орындарды иеленген 
және 2016 жылы БҰҰ-ның әлемдік мойындауына ие болған Корея 
Республикасының қызықты тәжірибесі. 
Әлемдік деңгейдегі корей көшбасшылығының маңызды аспектілері АКТ-ны 
дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау, атап айтқанда, елдің бірыңғай 
интеграцияланған порталына жүктеу үшін қолжетімді қосымшаларды жан-
жақты жетілдіру үшін мүмкіндіктерді қамтамасыз ету болды. 
Кореяның электрондық үкімет жүйесін енгізу төрт кезеңнен тұрды. Бірінші 
кезең Үкімет 1.0 – мемлекеттік басқару секторына АКТ енгізу, жұмыс 

8 
процестерін цифрлық технологияларға көшіру және электрондық үкіметтің 
инфрақұрылымын қалыптастыру болды. 
Екінші кезең Үкімет 2.0 азаматтарға бағдарланған, олармен онлайн және 
интерактивті өзара іс-қимыл 2001 жылдан бастап 2007 жылға дейінгі кезеңде 
іске асырылды, электрондық үкіметті енгізу жобалары дәстүрлілік 
(конфуцийшілдік) және "ұтымды бюрократия"қағидаттары негізінде іске 
асырылды. Бірнеше жыл ішінде мемлекеттік басқару мен қызметті реттейтін 
нормативтік-құқықтық актілер 40% - ға дейін өзгертілді. 
Электрондық үкіметті дамытудың үшінші кезеңінде Үкімет 3.0 азаматтарға 
электрондық қызметтерді үздіксіз ұсыну мақсатында электрондық үкіметтің 
ақпараттық жүйелерін интеграциялау жүзеге асырылды және мемлекетпен 
өзара іс-қимыл жасау үшін қажетті деректерге ашық қол жеткізу қамтамасыз 
етілді. 
2013 жылы "Ақылды" үкімет стратегиясын – Электрондық үкімет 4.0 іске 
асыру бойынша жұмыстар басталды, оның көмегімен қолжетімділік 
арналарына қарамастан, азаматтар мемлекеттік қызметтерге қарапайым және 
тегін қолжетімділікті пайдалана алады. Қазіргі уақытта 400-ден астам жоба 
іске асырылды, олардың жартысынан көбін шағын және орта кәсіпорындар 
орындады, ашық архитектурасы бар бағдарламалық қамтамасыз ету 
(eGovFrame) негізінде электрондық үкіметтің бірыңғай стандартталған 
платформасының бастапқы кодының 300 мың жүктеуі. EGovFrame бірыңғай 
платформасы электрондық үкіметтің жаңа жүйелерін әзірлеуге және жұмыс 
істеп тұрғандарын қолдауға арналған бюджетті айтарлықтай қысқартуға 
ықпал етіп, Болгарияда, Мексикада, Моңғолияда, Вьетнамда одан әрі 
таралды. 
Сингапурдың басқару жүйесіне акт енгізудің негізгі факторы бірден бірнеше 
салалық министрліктер мен ведомстволар қатысатын және өзара іс-қимыл 
жасайтын жобалар болып табылатын қалалар (TOWN) құру болды. Сондай-
ақ, Сингапурда ведомстволардың жеке сервистерді әзірлеуіне, мысалы, салық 
декларацияларын толтыруға, рұқсат құжаттарын беруге ерекше назар 
аударылды. Нәтижесінде 2006 жылы Сингапурдың ресми веб-порталы 
халықтың тыныс - тіршілігінің барлық салаларын-үкіметті, азаматтарды, 
бизнесті және бейрезиденттерді біріктірді. 

9 
Сондай-ақ сингапурлық жобалардың даусыз артықшылығы мемлекеттік-жеке 
меншік әріптестік негізінде акт шеңберінде жобаларды іске асыруды 
ынталандыру болып табылады. Сингапурдың барлық үй 
шаруашылықтарында іске асыру үшін төрт млрд доллар талап еткен жоғары 
жылдамдықты талшықты-оптикалық Интернетке қол жеткізу желілерін 
жүргізу жобасы жарқын мысал болып табылады. Мемлекет тендерде жеңіске 
жеткен консорциумға іске асыру үшін жетіспейтін бөлігін қалдырып, тек бір 
миллиард доллар инвестициялады. 
Жапонияның "Электрондық үкімет" жүйесін дамыту 2055 жылға қарай АКТ 
саласында әлемдік көшбасшылықты қамтамасыз ету белгіленген "317 қадам" 
бағдарламасына негізделеді. Осы бағдарламаны іске асыру бес қағидат 
бойынша өтуге тиіс: 
- заманауи ақпараттық желілерді енгізу; 
- білім беруде ақпараттық технологияларды қолдану; 
- электрондық коммерцияны дамыту; 
- әлеуметтік қызметтерді әкімшілендіру мен жұмысында ақпараттық 
технологияларды пайдалану; 
- ақпараттық желілердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету. 
Елде жүргізіліп жатқан реформалар жалпы Жапонияның мемлекеттік 
саясатын іске асырудың негізгі шартына айналды. Мәселен, елде деректерді 
берудің жоғары жылдамдықты желілерінің инфрақұрылымын құруға, 
интернетті пайдалануды өрістетуге, электрондық сауданы (e-commerce) 
дамытуға бағытталған перспективалы ақпараттық технологияларды дамыту 
жөніндегі "электрондық Жапония" (e-Japan) ұлттық бағдарламасы 
байланыстың барлық түрлеріне тарифтерді төмендетуге ықпал етеді. 
Сонымен қатар, 2001 жылы қабылданған "электрондық Жапония 
Стратегиясы" (e-Japan Strategy), 2003 жылы "электрондық Жапония II 
Стратегиясы" (e-Japan Strategy II), 2006 жылы "ат реформаларының жаңа 
стратегиясы" (New IT Reform Strategy), 2009 жылы "Жапония Стратегиясы-
2015" (i-Japan Strategy 2015) және 2010 жылы "акт жаңа стратегиясы" 
қабылданған электрондық үкіметтің ең дамыған жүйелерінің бірі. 
Қойылған міндетті іске асыру шеңберінде Жапония Үкіметі "әлемнің ең 
ілгері ІТ - ұлтының декларациясы", "Заттар интернеті" (Internet of things), 
үлкен деректер (Big Data), "негізгі резиденттерді тіркеу" (Basic resident 

10 
register) карталары және т. б. секілді әлемдік деңгейде мойындалған бірқатар 
басқа жобаларды енгізді. 
2016 жылы әлем елдерінің электрондық үкіметінің даму деңгейін зерттеу 
кезінде Nowcast сейсмикалық диагностика және болжау жөніндегі 
ақпараттық жүйесі БҰҰ-ның жоғары бағасына ие болды. 
Электрондық үкіметті қалыптастырудың Батыс моделінің өкілі болып 
табылатын Ұлыбритания да көптеген жылдар бойы Электрондық қатысу 
индексінде және электрондық үкіметтің даму деңгейі бойынша әлем 
елдерінің рейтингісінде бірінші орындарды иеленді. 
Ұлыбританияда АКТ-ны дамыту "мемлекеттік билікті 
жаңғырту"стратегиялық бағдарламасын қабылдаудан басталды. Оның 
аясында "Ұлыбритания-онлайн" үкіметтік порталы құрылды 
.www.open.gov.uk), мемлекеттік органдарға азаматтарға өздеріне ыңғайлы 
уақытта құжаттардың барлық нысандарына Электрондық қол жеткізуді 
ұсынуға, электрондық мемлекеттік қызметтерді алу үшін қажетті 
нысандарды толтыру үшін электрондық-цифрлық қолтаңбаны пайдалануға 
мүмкіндік беретін "тікелей қол жеткізу" (Direct Access) жобасы кіреді. 
Азаматтардың ақпаратқа қол жеткізуіне конституциялық құқықтарының 
сақталуына уәкілетті тұлға - электрондық уәкілді (e-envoy) енгізу елдің 
"Электрондық үкімет" жүйесін жан-жақты дамыту, Мемлекеттік басқарудың 
ашықтығын қамтамасыз ету, сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендету және 
қаржылық басқаруды жақсарту жолындағы тағы бір қадам болды. 
Әлемде электрондық үкіметтің ең тиімді жүйесі АҚШ болып саналады, ол 
мемлекеттік қызметтерді сервистік ұсыну, АКТ арқылы азаматтардың 
қажеттіліктерін тез қанағаттандыру қағидаттарына негізделген. 
Электрондық үкімет стратегиясы (E-Government Strategy) табысының 
маңызды факторы мемлекеттік басқаруды ақпараттандырумен және 
интерактивті үкіметтік қызметтер сапасымен байланысты ұстанымдарды 
үкіметтік ведомстволар жұмысының тиімділігін бағалаудың жалпы жүйесіне 
енгізу болды, бұл мемлекеттік бюджеттен және арнайы қорлардан 
қаржыландыру көлемінде көрініс тапты. www.First-Gov.gov -мемлекеттік 
портал федералдық, штаттық және жергілікті билік органдарының сайттарын 
біріктірді, онда 27 млн веб-парақ бар және мыңнан астам электрондық 
нысандар мен нақты қызметтерді ұсынады. 

11 
АҚШ-та акт аясында әкімшілік қызмет пен саяси жүйені жетілдіруге көп 
көңіл бөлінеді. Сонымен, АҚШ мемлекеттік ұйымдарының ақпараттық 
технологияларының Федералды корпоративті архитектурасы мемлекеттік 
ақпараттық жүйелер үшін бірыңғай стандарттарды, соның ішінде деректер 
стандарттарын, ведомствоаралық ақпарат алмасу стандарттарын, 
метадеректер стандарттарын (және ақпаратты іздеу), сондай-ақ қауіпсіздік 
стандарттарын құрумен айналысады. 
Қатысушы елдердің макроэкономикалық саясатының базалық қағидаттары 
Еуроодақ елдерінің ақпараттық қоғамын қалыптастыру саласындағы негіз 
болып табылады. 

жүктеу/скачать 454.75 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: