|
Ә
Л Е У М Е Т Т І К
Педагогикалық коммуникацияға деген мүмкіндігі
Педагогикалық перцепцияға деген мүмкіндігі
Педагогикалық интеракцияға деген мүмкіндігі
Өзіндік сана мен өзгені түсіну мен талдау
З
И Я Т Т Ы Л Ы Қ
Өзіндік тану, Өзіндік бағалау, Өзіндік бақылау
Вербалды және вербалды емес мінез-құлық ерекшеліктері н тану
Өзгелердің сезімдерін, көңіл-күйін және әрекетіндегі мотивациясын сыни және дұрыс көзқараспен бағалай білу қабілеті
Іс-әрекет тиімділігін арттыруда білімін пайдалану
Әлеуметтік шындыққа икемді және тұрақты бейімделуі
Басқаларға қатысты ақылды, ұтқыр әрекеттер таныту
Адам туралы білімінің болуы, өзін өзгенің орнына қоя білуі
Мінез-құлық өзгерістері мен нәтижелерін тану
Орындалған әрекеттің ойланған ниетімен нәтижелі бірігуі
Өзінде бар ақпаратқа сәйкес іс-әрекет нәтижесін болжай алу
Адамдар өзара әрекеттестігіндегі іс-әрекет мәні мен логикасын түсіну
Сурет 3 - «Әлеуметтік зияттылық» ұғымының құрылымы
Болашақ мамандарды даярлау жағдайында Т.С.Сабыров зерттеулерінде [15, б. 85]: «...студенттерде таным әрекетінің психологиялық сипаттары: білімге
деген жағымды мотивтер, өзінің жасаған жұмысының барысын өзі бақылай білуге, осы бағытта алған білімін болашаққа жоспарлай білуге дағдылануы болмақ. Ол үшін студенттің алдына ғылыми проблеманың шығу тарихы жайлы қызықты материалдарды бере отырып, зияттылығын дамыту жолында әлі шешілмеген сұрақтар бойынша бір-бірімен айтысу пікірлеріне мүмкіндік жасау қажетпіз», – деп өз тұжырымын береді. Ғалымның пікірі бойынша, студенттің зияттылығын дамытуды оның алдына сәйкесінше проблема қоюмен байланыстырады.
Әлеуметтік зияттылық пен жалпы зияттылықты сәйкестендірудің тағы бір мүмкіндігі Н.А. Кудрявцева зерттеулері бола алады, ол зияткерлік әлеуеттің интегративті көрсеткішін ерекшелеген. Оның пікірі бойынша, зияттылық бірлігі ретінде атау алып, зияткерлік өсу деңгейінің механизмдерінің маңызды компоненті бейнеленеді, тұлға деңгейі бойынша: жалпы зияттылық (міндеттерді субъект-объектілі деңгейде шешу мүмкіндігі), әлеуметтік зияттылық (міндеттерді субъект-субъектілі деңгейде шеше алу мүмкіндігі), рефлексиялар сияқты (зияттылықтың түрлі жақтарының даму көрсеткішін тіркейді) сәйкестіктерді жоғарылатты [97].
Біз теориялық талдау негізінде: әлеуметтік зияттылық – тұлғаның кәсіби жетістікке жетуін, әлеуметтік мінез-құлық пен әлеуметтік ақпарат интерпретациясын шарттайтын, өз өмірінің белсенді құрылысшысы ретіндегі жоспар құра алуын, бәсекеге қабілетті маман иесі болуын, сапалы білім меңгеруге арналған тиімді іс-әрекетті жүзеге асыруын қамтамасыз ететін тұлғалық-кәсіби құрылым – деген тұжырым жасаймыз.
Бізге зерттеу барысында белгілі болғандай, әлеуметтік зияттылық ұғымы аясында ғылыми түсініктердің жақындаса түсу үдерісі, интегративті сипатта ғылыми негізделген бірнеше салалардың әлеуетін біріктіретін ұғымдық- категориялық аппаратты құрастыру «әлеуметтік тұтастылық» белгілерін талдауға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар бірқатар авторлар жалпы зияттылықтың жоғары деңгейі әлеуметтік бейімделу шарты бола алмайтындығы туралы айтады.
Оған қарама-қайшы мағынасындағы түсіндірмелердің көп болуына қарамастан, А.Г.Асмолов атап отырғанындай, «әлеуметтену» ұғымында
«сыртқы» фактор ретінде «әлеуметтік» мағынасы басым болады. Отандық психологиялық ғылымда әлеуметтену екі жағынан қарастырылады: әлеуметтік бейімделу және ережелер мен нормалардың интериоризациясы, сондай-ақ бұл осы сипатымен үдерістің даралығы мен белсенділігін атап көрсетеді [98].
Дамытуды түзуші үдеріс жағдайындағы әлеуметтік тұтастылық белгілері: әлеуметтілік, әлеуметтік рөл, әлеуметтік индивид, әлеуметтік орта, өзара әрекеттестіктің әлеуметтілігі, әлеуметтік дағды, әлеуметтік ұтқырлық және әлеуметтік қауымдастық, әлеуметтік мінез, әлеуметтік факт 3- кестеде т.б. кіреді.
Кесте 3 - Әлеуметтік тұтастылық белгілері
Достарыңызбен бөлісу: |
