10 апта.
Бөлшек несиелеу процесін ұйымдастыру.
Несие – ақшамен сауда-саттық негізінде несиелік операцияларды орындауға бағытталған кәсіпкерлік қызметтің ерекше бір саласы дегенді білдіреді. Ол арқылы кәсіпорындардың, ұйымдардың және халықтың ақшалай есеп айырысулар мен төлемдері жүргізіледі, ол уақытша бос ақшалай қаражаттарды, халықтың жинақтары мен табыстарын жұмылдырады және белсенді түрде жұмыс жасайтын капиталға айналдырады, сондай-ақ көптеген түрлі несиелік, сақтандыру, делдалдық, инвестициялық, сенім, кеңес. Коммерциялық несие – бұл жеткізушінің сатып алушыға ұсынған тауары немесе көрсетілген қызметі үшін төлемді кейінге қалдыруы. Несиенің осы формасының объектісі ретінде тауарлық капитал қызмет атқарады. Коммерциялық несиенің ерекшелігі мынада: қарыз капиталы өнеркәсіптік капиталмен біріккен, ал оның мақсаты – тауарларды өткізуді жылдамдату. Халықаралық несие – валюталық және тауарлық ресурстарды қайтарылымдылық және пайыздар төлеу шарттарымен беру бойынша байланысты халықаралық экономикалық қатынастар сферасындағы қарыз капиатының қозғалыс форомасы. Кредиторлар және қарыз алушылар ретінде банктер, жеке тұлғалар, кәсіпорындар, мемлекеттік мекемелер, сонымен қатар халықаралық және аймақтық ұйымдар Несиелік серіктестіктердің жарғылық капиталы пай қосу және міндетті кіру жарнасын төлеу жолымен қалыптасады. Мұндағы қосқан үлестер меншіктен шығып қалған жағдайда қайтарылмайды.
Қарыз алушының несиелік қабілеті бұл коммерциялық банк балансының өтімділігін қолдау әдісі болып табылады.Несиелеу процесі белгіленген мерзімде сауданың қайтарылмай қалуға себепкер болатын көптеген тәуекел факторлардың іс әрекетімен байланысты болып келеді. Сондықтан да, банк несиесінің берілуі алдын-ала ықпал ететін факторларды оқып-үйрену арқылы несиелік қабілетті оқып үйренуге жағдай жасайды. Қарыз алушының несиелік қабілеті – бұл қарыз алушының өзінің қарыздық міндеттемелері бойынша толық және уақытында есеп айырысу қабілеті. Әлемдік және отандық банктік тәжірибе қарыз алушының несиелік қабілетінің мынадай критерийлерін бөліп қарайды: қарыз алушының мінездемесі, қаражатты қарызға алу қабілеті; ағымдағы қызметі барысында қарызды өтеу үшін қажетті қаражатты табу қабілеті (қаржылық мүмкіндігі), капиталы, несиенің қамтамасыз етілуі, несиелік мәміле жасалатын жағдай, бақылау (қарыз алушының қызметінің заңдылық негізі, банк стандарты мен қадағалау ұйымдарына несиенің сипатының дәл келуі). Қарыз алушының мінездемесі деп оның заңды тұлға ретіндегі беделі және менеджерлерінің беделі, қарызды қайтарудағы жауапкершілігі және несиенің мақсатының банктің несиелік саясатына сай келуі түсіндіріледі. Банк клиентінің несиелік қабілетін бағалау критерийлері несиелік қабілетті бағалау тәсілдерінің мазмұнын анықтайды. Ондай тәсілдер қатарына жататындар: *іскерлік тәуекелді бағалау; *менеджментті бағалау; *қарыз алушының қаржылық тұрақтылығын бағалау; *қаржылық коэффициенттерді бағалау; *ақша тасқынын талдау; *қарыз алушы туралы ақпарат жинақтау; *орналасқан жеріне бару арқылы, қарыз алушының жұмысын қадағалап отыру. Отандық банктік тәжірибеде қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудағы басты факторға оның қаржылық жағдайы жатады. Ол қарыз алушының қызметін көрсететін көрсеткіш ретінде қызмет ете отырып, меншікті және заемдық қаражаттарды орналастыру және пайдалану құрылымдарымен, сондай-ақ пайданы алу, бөлу, және тиімді пайдаланумен сипатталады.
11апта.
Несиелік портфел және проблемалық несиелерді басқару
Несиелік портфельді басқару — бұл банк қабылдауға дайын болып отырған тәуекел түрлерінің барлығын айқындауды және олардың ең жоғарғы жететін деңгейін анықтауды талап ететін жоғарғы жетекшілер қызметі болып табылады.
Несиелік тәуекелді анықтау және оның алды-алу барысынд қарыз алушының несиелік қабілеттілік классын анықтаудың қажеттігі зор. Қарыз алушының несие қабілеттілік класын анықтау негізінде көрсеткіштерінің критериялық деңгейімен олардың рейтингі жатыр. Күмәнді несиелер - қайтарылу уақыты кешіктірілген, мерзімі ұзартылған және банк үшін теуекел туғызатын несиелер. Соңғы қабылданған активтердің жіктеу ережесіне сейкес, күмәнді несиелер ішінара бөлінеді: 1-санатты қүмәнді, 2-санатты күмәнді, 3-санатты қүмәнді, 4-санатты күмәнді, 5-санатты күмәнді
Проблемалық қарыздар - бұл қарыз алушы тарапынан міндеттемелер орындалмайтын кредиттер. Басқаша айтқанда, қарыз алушы өзіне берілген қарыз шарты бойынша төлем шарттарын белгіленген мерзімде сақтамайды. Проблемалы қарыздардың туындауын толық болдырмау мүмкін емес, себебі қарыз алушылардың төлем қабілеттілігі эконом и калық және басқа да сыртқы факторлардың эсер етуі нәтижесінде төмендейді.
Проблемалық несиелермен жұмыс істеудегі ЕДБ-ның негізгі мақсаты проблемалық қарыздардың санын азайту болып табылады. Осы мақсатқа жету үшін әртүрлі әдістемелер қолданылады. Мысалы, мерзімі аз қарыздары бар заемдарды қайта құрылымдауды ұсыну, заемдарды жіктеу, провизиялар құру, мемлекеттік бағдарлама және т.б. шеңберінде заемдарды қайта қаржыландыру.
Несиелік қоржынның сапасына және несиелік тәуекелді басқару кезінде қолданылатын әдісгерге қарамастан, барлық банктер қандай да бір шамада несиелерді қайтармау проблемаларына тап болады. Әрбір банктің өз қоржынында проблемалық несиелер бар, сондықтан басты мәселе берілген қарыздардың жалпы құнына қатысты банк үшін осы несиелердің рұқсат етілген деңгейін белгілеу болып табылады. Шетелдік банктер үшін көрсеткіштердің мынадай мәндері қолайлы болып табылады:
берілген қарыздардың жалпы көлеміндегі есептен шығарылған қарыздардың үлес салмағы-0,25-0,75%;
берілген жалпы көлемде мерзімі өткен несиелердің үлес салмағы (90 күннен астам) - 0,5-3%.
Қазақстан жағдайында проблемалық берешекті реттеу мәселесі өзінің өзектілігін арттырады, себебі жергілікті банктердің несиелер қоржыны бойынша проблемалық және мерзімі өткен берешектің көрсеткіштері әр түрлі бағалауларға сәйкес әлемнің неғұрлым дамыған елдерінің банктеріндегі көрсеткіштер деңгейінен жоғары. [1].
Осыған байланысты, сондай-ақ әлемдік тәжірибеге және банк қызметіндегі тәуекелді төмендету рәсіміне сүйене отырып, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі тұрақты негізде екінші деңгейдегі банктерге тәуекелдерді реттеу жүйесін тұтастай, ал бірінші кезекте несиелік тәуекелді жетілдіруді ұсынады. Яғни, бастапқы кезеңде ықтимал қарыз алушы төлемге қабілетті бола ма, соны байқайтындай етіп, несие алуға арналған өтініштерді қарау жөніндегі үдерісті тұрақты негізде жетілдіру.
Достарыңызбен бөлісу: |
