1.Қазақ тілінің тарихы мен жазуды оқытудың мақсаты мен міндеттері, зерттеу нысаны, көздері, қарастыратын мәселелері

жүктеу/скачать 180.85 Kb.

бет	22/35
Дата	05.05.2023
өлшемі	180.85 Kb.
	#561236

1 ... 18 19 20 21 22 23 24 25 ... 35

Байланысты:
Гулбану апай толық шпор
кмж, 1-daris, Расписание, 5 сынып көлік, ОХТ РК1 [21-42], нидер , oueui oaaaoiaad naiu oueui oaeiaeoiaad naiuia uiae aoiaea

Септік жалғауларының қалыптасу тарихы
41.Есім сөздердің қалыптасуы

Көптік мән арнайы жалғаулар немесе сөздің лексикалық мағынасы және сөз тіркестері арқылы да берілген. Кейбір жеке сөздердің лексикалық мағынасалы, йылқы (жылқы), барым (мүлік, дүние) тәрізді сөздер қолданылуына қарай жекелік те, көптік те ұғым берген. Сонымен бірге, көптік ұғым сан есім мен зат есімнің тіркесі, қос сөздер арқылы да жасалған.
Көптік мағынаны тудырудың негізгі жолы – көптік жалғаулары. Орхон-Енесей жазбаларының тілінде көптік жалғауларының екі түрі кездеседі: -лар, -т жалғауы көптік мағына тудырудың негізгі тәсілі, сондықтан ескерткіш тілінде бұл жалғау бастан аяқ қолданылады. Мысалы, беглер (бектер), күнчуйлер (әйелдер, ханымдар) т.б.
Септік жалғауларының қалыптасу тарихы. Түркі тілдерінің V-VIIIғ. V-VII ғ. Көне түркі тіліндегі кейбір септіктер екі не үш түрлі грамматикалық мәнде қолданылған, яғни ол тілде септіктердің диффузиялық күйі байқалады. Онда , сонымен қатар, септік жалғауларының шылаулар жетегінде айтылуы да енді қалыптаса бастаған құбылыс ретінде ғана көрінеді. Атау септік тұлғасы ескі жазбалар тілінде мынандай қызметт ежұмсалған: Атау септік тұлғасы өзінің тура мағынасында қолданылған: Аганияз ер ағыр бедісміс Ілік септік тұлғасының көне жазбалар тілінде мына сияқты фонетикалық варианттары бар: -ың, -ің, -уң, -үң, -ның, нің, -наң, -нәң. Зерттеушілер –ың және –ның, яғни, аффикстің ең басында –н дыбысының бар я жоғына қарай, ілік септік қосымшасының екі түрлі таралуын болжайды.

41.Есім сөздердің қалыптасуы

Акад. И.И.Меншанинов: «Зат есім өзінің сөйлемде заттық мағынадағы мүше (бастауыш, толықтауыш) болуымен жіктеліп шықты» — дейді. Ал сол зат есімдермен іргелес, соларға бағынышты қолданылатын сын есімдердің сөз табы ретінде қалыптасуы туралы үндіевропа тілдерінің материалдары негізінде акад. В.М.Жирмунский: «Грамматикалық жағынан тұлғаланған сын есімдер категориясының қалыптасуы, яғни, есімдердің зат есімдер мен сын есімдерге жіктелуі, үндіевропа тілдерінде салыстырмалы грамматика әдістері арқылы көрінеді», — дейді. Нақ осы тұжырымды түркі тілдеріндегі, солардың бірі – қазақ тіліндегі зат есімдер мен сын есімдерге де қолдануға болады. Алтай тілдері тарихын зерттеушілер де сөз таптарының қалыптасуы туралы осыған ұқсас пікір айтады Сонымен, есім сөз таптарының грамматикалық класс ретінде қалыптасуы тек зат есімдер мен сын есімдер арасындағы байланыстан ғана көрінбейді, олардың басқа топтарының да алдыңғы екі топқа қатысынан байқалады.

жүктеу/скачать 180.85 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 18 19 20 21 22 23 24 25 ... 35